دوره 30، شماره 3 - ( 7-1403 )
دوره 30 شماره 3 صفحات 311-294 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Najafgholinejad A. Usability of the Management System of Public Libraries of Iran (SAMAN) from the perspective of Visually Impaired Users. Research on Information Science and Public Libraries 2024; 30 (3) :294-311
URL: http://publij.ir/article-1-2520-fa.html
URL: http://publij.ir/article-1-2520-fa.html
نجفقلی‌نژاد اعظم. کاربردپذیری سامانه مدیریت کتابخانه‌های عمومی کشور (سامان) از دید کاربران با آسیب بینایی. تحقیقات اطلاع‌رسانی و كتابخانه‌های عمومی. 1403; 30 (3) :294-311
گروه علوم داده، اطلاعات و هوش مصنوعی، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، تهران، ایران ، najafgholinezhad@gmail.com
چکیده: (884 مشاهده)
هدف: هدف پژوهش حاضر آگاهی از میزان کاربردپذیری سامانه مدیریت کتابخانه‌های عمومی کشور (سامان) از دید کاربران با آسیب بینایی است.
روش: پژوهش از نوع کاربردی بود و با آزمون رسمی کاربردپذیری انجام گرفت. از طریق مشاهده اکتشافی کاربران با آسیب بینایی (پروتکل بلنداندیشی) و با تعریف وظایف واقعی (3 وظیفه)، وضعیت کاربردپذیری سامانه با روش کیفی ارزیابی شد. 10 نفر از کاربران با آسیب بینایی با روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. تکمیل وظیفه با نرم‌افزارهای ضبط صفحه رصد شد. برای تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار اکسل و Maxqda استفاده شد. اعتبار داده‌ها با معیارهای گوبا و لینکلن تعیین شد.
یافته‌ها: هر کاربر به طور متوسط زمانی را برای مکان‌یابی منبع (حدود 30/9 دقیقه)، درخواست الکترونیکی عضویت (بیش از 11 دقیقه) و ارسال پرسش به کتابدار (کمتر از 7 دقیقه) صرف کرد. کاربران معدودی می‌‌توانستند در استفاده از سامانه بدون کمک پیمایش کنند و برخی کاربران در انجام وظایف خود ناموفق بودند. 90 درصد کاربران سهولت استفاده از سامان را در حد نامطلوب ارزیابی کرده‌اند و از زمان صرف‌‌شده برای پیشبرد وظایف ناراضی بودند. موانع مهم کاربردپذیری سامان در 177 کد و 5 مقوله شناسایی شد. دسترس‌پذیری کامبوباکس‌ها یا منوهای کشویی، طراحی اصولی، دسترس‌پذیری با صفحه‌کلید، عنوان‌بندی منطقی، پیچیدگی جستجو، پیام‌های سیستمی، انتقال اطلاعات با حواس و ... از پربسامدترین این موانع بودند.
نتیجه‌گیری: کاربردپذیری شرط اساسی برای استمرار عملکرد وبگاه‌هاست. کتابخانه‌ها و وبگاه‌های فراگیر بر تنوع ذینفعان تمرکز دارند. درگیر کردن کاربران نهایی جنبه حیاتی در طراحی کاربرمحور است. این امر نیاز به بررسی مداوم انتظارات آنان را نشان می‌دهد.
روش: پژوهش از نوع کاربردی بود و با آزمون رسمی کاربردپذیری انجام گرفت. از طریق مشاهده اکتشافی کاربران با آسیب بینایی (پروتکل بلنداندیشی) و با تعریف وظایف واقعی (3 وظیفه)، وضعیت کاربردپذیری سامانه با روش کیفی ارزیابی شد. 10 نفر از کاربران با آسیب بینایی با روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. تکمیل وظیفه با نرم‌افزارهای ضبط صفحه رصد شد. برای تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار اکسل و Maxqda استفاده شد. اعتبار داده‌ها با معیارهای گوبا و لینکلن تعیین شد.
یافته‌ها: هر کاربر به طور متوسط زمانی را برای مکان‌یابی منبع (حدود 30/9 دقیقه)، درخواست الکترونیکی عضویت (بیش از 11 دقیقه) و ارسال پرسش به کتابدار (کمتر از 7 دقیقه) صرف کرد. کاربران معدودی می‌‌توانستند در استفاده از سامانه بدون کمک پیمایش کنند و برخی کاربران در انجام وظایف خود ناموفق بودند. 90 درصد کاربران سهولت استفاده از سامان را در حد نامطلوب ارزیابی کرده‌اند و از زمان صرف‌‌شده برای پیشبرد وظایف ناراضی بودند. موانع مهم کاربردپذیری سامان در 177 کد و 5 مقوله شناسایی شد. دسترس‌پذیری کامبوباکس‌ها یا منوهای کشویی، طراحی اصولی، دسترس‌پذیری با صفحه‌کلید، عنوان‌بندی منطقی، پیچیدگی جستجو، پیام‌های سیستمی، انتقال اطلاعات با حواس و ... از پربسامدترین این موانع بودند.
نتیجه‌گیری: کاربردپذیری شرط اساسی برای استمرار عملکرد وبگاه‌هاست. کتابخانه‌ها و وبگاه‌های فراگیر بر تنوع ذینفعان تمرکز دارند. درگیر کردن کاربران نهایی جنبه حیاتی در طراحی کاربرمحور است. این امر نیاز به بررسی مداوم انتظارات آنان را نشان می‌دهد.
واژه‌های کلیدی: کاربردپذیری، کتابخانه‌های عمومی، کاربران با آسیب بینایی، نابینایان، سامانه مدیریت کتابخانه‌های عمومی، سامان
نوع مطالعه: كيفي |
موضوع مقاله:
مديريت و ارزيابي كتابخانه‌ها
دریافت: 1402/8/22 | پذیرش: 1403/2/8 | انتشار: 1403/7/10
دریافت: 1402/8/22 | پذیرش: 1403/2/8 | انتشار: 1403/7/10
فهرست منابع
1. تصویب‌نامه در خصوص تشکیل ستاد هماهنگی مناسب‌سازي کشور (1394). مصوب مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. بازیابی شده در 26/4/1401 از: https://rc.majlis.ir/fa/law/show/936758
2. سالنامه آماری 1399 (1400). گردآورندگان امیر محرابی، حمید قلی‌پور و پریسا طالع. تهران: انتشارات سازمان بهزیستی. بازیابی شده در 29/10/1400 از: https://media.behzisti.ir/d/2021/10/12/0/134192.pdf
3. صدیقی، زینب (1395). بررسی مؤلفه‌های رابط کاربر کتابخانه‌های دیجیتال از نظرارائه خدمات به نابینایان و ناشنوایان و ارایه الگوی پیشنهادی. رساله دکتری دانشگاه آزاد اسلامی، واحد همدان.
4. صیامیان، حسن، حسن‌زاده، محمد، نوشین‌فرد، فاطمه؛ و حریری، نجلا (1393). نیازهای اطلاعاتی کاربران با آسیب بینایی و نقش کتابخانه‌ها در تأمین آنها: مرور نظام‌مند. مطالعات کتابداری و سازماندهی اطلاعات، 25(2)، 150-165.
5. طباطبايي، امیر، حسني، پرخیده، مرتضوي، حامد؛ و طباطبايي‌چهر، محبوبه (1392). راهبردهايي براي ارتقای دقت علمي در تحقيقات كيفي. مجله دانشگاه علوم پزشكي خراسان شمالی، 5(3)، 663-670.
6. عباس‌زاده، محمد (1391). تأملی بر اعتبار و پایایی در تحقیقات کیفی. جامعه‌شناسی کاربردی، 23(1)، 19-34.
7. عبدنیکویی‌پور، الهام (1389). تعامل انسان- کامپیوتر مبتنی بر عامل برای نابینایان. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد دانشگاه صنعتی امیرکبیر (پلی تکنیک).
8. نجفقلی‌نژاد، اعظم (1402). دسترس‌پذیری و کاربردپذیری رابط کاربری نظام‌های بازیابی اطلاعات کتابخانه‌ای بر اساس تجربه کاربران با آسیب بینایی و ارائه الگو. طرح پژوهش موظف معاونت پژوهش و منابع دیجیتال سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران.
9. Craven, J., & Brophy, P. (2003). Non-Visual Access to the Digital Library (NOVA): The Use of the Digital Library Interfaces by Blind and Visually-Impaired People. Manchester Metropolitan University, Centre for Research in Library and Information Management.
10. Dickstein, R., & Mills, V. (2000). Usability testing at the University of Arizona Library: How to let the users in on the design. Information Technology and Libraries, 19(3), 144-151.
11. Irwin, B., & Silk, K. (2019). Changing stakeholder expectations of library value. Public Library Quarterly, 38(3), 320-330. [DOI:10.1080/01616846.2019.1571398]
12. Kiruki, B. W., & Mutula, S. M. (2021). Accessibility and usability of library websites to students with visual and physical dsiabilities in public universities in Kenya. International Journal of Knowledge Content Development & Technology, 11(2), 55-75.
13. Koller, D., Le Pouesard, M., & Rummens, J. A. (2018). Defining social inclusion for children with disabilities: A critical literature review. Children & Society, 32, 1-13. [DOI:10.1111/chso.12223]
14. Kous, K., Pušnik, M., Heričko, M., & Polančič, G. (2020). Usability evaluation of a library website with different end user groups. Journal of Librarianship and Information Science, 52(1), 75-90. [DOI:10.1177/0961000618773133]
15. Kulikauskienė, K., & Liukinevičienė, L. (2020). The theoretical model of an inclusive library for people with disabilities and its practical implementation. Izzivi Prihodnosti, 2, 79-101. [DOI:10.37886/ip.2020.005]
16. Lazar, J., Allen, A., Kleinman, J., & Malarkey, C. (2007). What frustrates screen reader users on the web: A study of 100 blind users. International Journal of Human-Computer Interaction, 22(3), 247-269. doi:10.1080/10447310709336964. [DOI:10.1080/10447310709336964]
17. Leporini, B., Andronico, P., & Buzzi, M. (2004, May). Designing search engine user interfaces for the visually impaired. In: Proceedings of the 2004 International Cross-disciplinary Workshop on Web Accessibility (W4A). pp. 57-66. [DOI:10.1145/990657.990668]
18. Manzoor, M., & Vimarlund, V. (2017). E-services for the social inclusion of people with disabilities: A literature review. Technology and Disability, 29(1-2), 15-33. [DOI:10.3233/TAD-170175]
19. Mulliken, A. (2018). Eighteen blind library users' experiences with library websites and search tools in US academic libraries: A qualitative study. Hunter, 411. Retrieved from: http://dspace.fudutsinma.edu.ng/xmlui/handle/123456789/1672 [DOI:10.31235/osf.io/vtnr9]
20. Racelis, A. (2018). Library services for the poor: Theoretical framework for library social responsibility. Pedagogical Research, 3(2), 06. [DOI:10.20897/pr/90831]
21. Shimomura, Y., Hvannberg, E. T., & Hafsteinsson, H. (2010). Accessibility of audio and tactile interfaces for young blind people performing everyday tasks. Universal Access in the Information Society, 9(4), 297-310. [DOI:10.1007/s10209-009-0183-y]
22. Tomlinson, S. M. (2016). Perceptions of accessibility and usability by blind or visually-impaired persons: A pilot study. Proceedings of the Association for Information Science and Technology, 53(1), 1-4. [DOI:10.1002/pra2.2016.14505301120]
23. Xie, I., Babu, R., Jeong, W., Joo, S., & Fuller, P. (2014). Blind users searching digital libraries: Types of help-seeking situations at the cognitive level. iConference 2014 Proceedings.
24. Yoon, K., Dols, R., Hulscher, L., & Newberry, T. (2016). An exploratory study of library website accessibility for visually-impaired users. Library & Information Science Research, 38(3), 250-258. [DOI:10.1016/j.lisr.2016.08.006]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
