دوره 29، شماره 3 - ( ویژه‌نامه کووید-19، 1402 )
دوره 29 شماره 3 صفحات 334-318 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Pourkhaghan F, Shabani A, Rajaeepour S, Movahedian G. Determining the level of readiness of librarians and public libraries of Isfahan province in the face of COVID-19 Pandemic. Research on Information Science and Public Libraries 2023; 29 (3) :318-334
URL: http://publij.ir/article-1-2437-fa.html
URL: http://publij.ir/article-1-2437-fa.html
پورخاقان فاطمه، شعبانی احمد، رجایی پور سعید، موحدیان قاسم. تعیین میزان آمادگی کتابخانه‌ها و کتابداران کتابخانههای عمومی استان اصفهان در مواجهه با همه‌گیری کووید-19. تحقیقات اطلاع‌رسانی و كتابخانه‌های عمومی. 1402; 29 (3) :318-334
گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران ، shabani@edu.ui.ac.ir
چکیده: (762 مشاهده)
هدف: شیوع گسترده و غافل‌گیرکنندۀ ویروس کووید-19، منجر به تعطیلی بی‌سابقۀ کتابخانههای عمومی شد و این تعطیلی نشان داد کتابخانههای عمومی آمادگی و پیش‌بینی چندانی برای مقابله و تطبیق با وضعیت خاصی که از شیوع ویروس کووید – 19 ناشی شده بود نداشتند. هدف پژوهش حاضر، تعیین میزان آمادگی کتابداران و کتابخانههای عمومی استان اصفهان در مواجهه با بیماری کووید-19 است.
روش: پژوهش حاضر مطالعه‌ای توصیفی-پیمایشی با هدف کاربردی و ازلحاظ زمانی، مقطعی است و به روشِ میدانی انجام شده است. جامعۀ آماری شامل کلیۀ کتابداران کتابخانههای عمومی استان اصفهان در سال 1400 (به تعداد 357 نفر) بود که از میان آن‌ها، 185 کتابدار با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی ساده به‌عنوان نمونه انتخاب شد. برای جمع‌آوری دیدگاه افراد، از پرسش‌نامه‌ای محقق‌ساخته استفاده شد. روایی محتوایی پرسش‌نامه ازطریق نظرسنجی از متخصصان علم اطلاعات و دانش‌شناسی و روایی سازۀ آن ازطریق تحلیل عاملی مرتبۀ دوم و با استفاده از نرمافزار Smart-PLS3 سنجیده و تأیید شد. پایایی پرسش‌نامه با محاسبۀ آلفای کرونباخ مورد سنجش قرار گرفت که 95/0 به دست آمد. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها، از نرمافزار SPSS (نسخۀ 22) و از روش‌های آمار توصیفی مانند میانگین و انحراف‌معیار، و آزمون‌های آمار استنباطی مانند تحلیل واریانس، و تی تک‌متغیره و آزمون تحلیل واریانس یک‌راهه، آزمون تعقیبی دانکن و تحلیل عاملی استفاده شد.
یافته‌‌ها: نتایج پژوهش نشان داد میزان آمادگی کتابداران و کتابخانههای عمومی استان اصفهان در مواجهه با بیماری کووید-19 با میانگین 81/3، به‌طور معناداری بالاتر از حد متوسط قرار دارد که در سطح قابل قبول و نزدیک به مطلوب است. آمادگی برای انجام دورکاری با میانگین 19/4، بالاترین، و آمادگی برای عملکرد شغلی در فضای مجازی با میانگین 36/3، پایین‌ترین رتبه در مؤلفه‌های میزان آمادگی کتابداران و کتابخانههای عمومی استان اصفهان را تشکیل داد؛ بین ادراکات پاسخ‌گویان برحسب جنسیت، سن، سنوات خدمت، رشتۀ تحصیلی، و پست سازمانی، تفاوتی معنادار یافت نشد. بااین‌حال، بین ادراکات پاسخ‌گویان دربارۀ آمادگی کتابخانههای عمومی استان اصفهان در مواجهه با بیماری کووید-19 برحسب مدرک تحصیلی و وضعیت تأهل، تفاوتی معنادار وجود دارد. پاسخ‌گویانِ دارای مدرک کاردانی و نیز پاسخ‌گویان متأهل میزان آمادگی کتابخانه‌ها را در سطح بالاتری نسبت به سایر گروه‌‌ها ارزیابی کرده‌‌اند. پیشنهاد می‌‌شود که مدیران به‌منظور تقویت عملکرد فضای مجازی، به آموزش کتابداران و تقویت زیرساخت‌های فناوری اطلاعات بپردازند. کتابخانه‌ها نیازمند تدوین سیاست‌‌های مناسب برای افزایش میزان آمادگی در مواجهه با بحران و بیماری‌های واگیردار هستند. این سیاست‌ها و ضوابط باید به‌صورت اصول کلی، قبل از وقوع و در زمان آغاز بحران، معین شده و در مواقع حساس با اضافه کردن موارد جزئی به کار گرفته شوند.
اصالت/ارزش: نتایج پژوهش حاضر به‌دلیل نوظهور بودن ویروس کووید-19 و اندک بودن پژوهشهای صورت‌گرفته در این حوزه، دارای اهمیت است و می‌تواند به شناخت بیشتر میزان آمادگی کتابخانههای عمومی و کتابداران منجر شود و به مدیران کتابخانه‌ها کمک کند تا با سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی مناسب، آمادگی لازم را در برابر مخاطرات تأثیرگذار بر خدمت‌رسانی مطلوب به مخاطبان کسب کنند.
روش: پژوهش حاضر مطالعه‌ای توصیفی-پیمایشی با هدف کاربردی و ازلحاظ زمانی، مقطعی است و به روشِ میدانی انجام شده است. جامعۀ آماری شامل کلیۀ کتابداران کتابخانههای عمومی استان اصفهان در سال 1400 (به تعداد 357 نفر) بود که از میان آن‌ها، 185 کتابدار با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی ساده به‌عنوان نمونه انتخاب شد. برای جمع‌آوری دیدگاه افراد، از پرسش‌نامه‌ای محقق‌ساخته استفاده شد. روایی محتوایی پرسش‌نامه ازطریق نظرسنجی از متخصصان علم اطلاعات و دانش‌شناسی و روایی سازۀ آن ازطریق تحلیل عاملی مرتبۀ دوم و با استفاده از نرمافزار Smart-PLS3 سنجیده و تأیید شد. پایایی پرسش‌نامه با محاسبۀ آلفای کرونباخ مورد سنجش قرار گرفت که 95/0 به دست آمد. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها، از نرمافزار SPSS (نسخۀ 22) و از روش‌های آمار توصیفی مانند میانگین و انحراف‌معیار، و آزمون‌های آمار استنباطی مانند تحلیل واریانس، و تی تک‌متغیره و آزمون تحلیل واریانس یک‌راهه، آزمون تعقیبی دانکن و تحلیل عاملی استفاده شد.
یافته‌‌ها: نتایج پژوهش نشان داد میزان آمادگی کتابداران و کتابخانههای عمومی استان اصفهان در مواجهه با بیماری کووید-19 با میانگین 81/3، به‌طور معناداری بالاتر از حد متوسط قرار دارد که در سطح قابل قبول و نزدیک به مطلوب است. آمادگی برای انجام دورکاری با میانگین 19/4، بالاترین، و آمادگی برای عملکرد شغلی در فضای مجازی با میانگین 36/3، پایین‌ترین رتبه در مؤلفه‌های میزان آمادگی کتابداران و کتابخانههای عمومی استان اصفهان را تشکیل داد؛ بین ادراکات پاسخ‌گویان برحسب جنسیت، سن، سنوات خدمت، رشتۀ تحصیلی، و پست سازمانی، تفاوتی معنادار یافت نشد. بااین‌حال، بین ادراکات پاسخ‌گویان دربارۀ آمادگی کتابخانههای عمومی استان اصفهان در مواجهه با بیماری کووید-19 برحسب مدرک تحصیلی و وضعیت تأهل، تفاوتی معنادار وجود دارد. پاسخ‌گویانِ دارای مدرک کاردانی و نیز پاسخ‌گویان متأهل میزان آمادگی کتابخانه‌ها را در سطح بالاتری نسبت به سایر گروه‌‌ها ارزیابی کرده‌‌اند. پیشنهاد می‌‌شود که مدیران به‌منظور تقویت عملکرد فضای مجازی، به آموزش کتابداران و تقویت زیرساخت‌های فناوری اطلاعات بپردازند. کتابخانه‌ها نیازمند تدوین سیاست‌‌های مناسب برای افزایش میزان آمادگی در مواجهه با بحران و بیماری‌های واگیردار هستند. این سیاست‌ها و ضوابط باید به‌صورت اصول کلی، قبل از وقوع و در زمان آغاز بحران، معین شده و در مواقع حساس با اضافه کردن موارد جزئی به کار گرفته شوند.
اصالت/ارزش: نتایج پژوهش حاضر به‌دلیل نوظهور بودن ویروس کووید-19 و اندک بودن پژوهشهای صورت‌گرفته در این حوزه، دارای اهمیت است و می‌تواند به شناخت بیشتر میزان آمادگی کتابخانههای عمومی و کتابداران منجر شود و به مدیران کتابخانه‌ها کمک کند تا با سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی مناسب، آمادگی لازم را در برابر مخاطرات تأثیرگذار بر خدمت‌رسانی مطلوب به مخاطبان کسب کنند.
نوع مطالعه: كمّي |
موضوع مقاله:
آموزش كتابداري و اطلاع‌رساني
دریافت: 1401/8/13 | پذیرش: 1402/2/10 | انتشار: 1402/7/10
دریافت: 1401/8/13 | پذیرش: 1402/2/10 | انتشار: 1402/7/10
فهرست منابع
1. اشرفی ریزی، حسن؛ و کاظم‌پور، زهرا (1399). چالش‌های خدمات اطلاع‌رسانی مرتبط با بحران کووید -19. طب نظامی، 22(2)، 209-207.
2. اکبری بوررنگ، محمد؛ سادات موسوی، علی؛ و اعظمی، محمد (1396). بررسی دیدگاه مدیران و کتابداران کتابخانههای عمومی استان کرمان نسبت به دورکاری: شناسایی مزایا، موانع و راه‌های گسترش. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانههای عمومی، 23(4)، 487-502.
3. امینی، مهدیه؛ و نوشین‌فرد، محمد (1391). ارزشیابی محیطی کتابخانههای عمومی وابسته به نهاد کتابخانههای عمومی کشور از دیدگاه کتابداران براساس معیارهای نظام آراستگی. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانههای عمومی، 18(3)، 375-389.
4. جعفری‌زاده مالمیری، فاطمه؛ و فرجام، سعید (1399، 31 شهریور). بررسی تأثیر دورکاری هوشمند بر بهرهوری سازمان در دوران پاندمی کووید-19 [ارائۀ مقاله]. ششمین کنفرانس ملی پژوهشهای کاربردی در مدیریت، حسابداری و اقتصاد سالم در بانک، بورس و بیمه، تهران، ایران. سیویلیکا. https://civilica.com/doc/1122097
5. حسینی، زهره (1373). نقش کتابخانههای عمومی در توسعۀ فرهنگ کتاب‌خوانی. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانههای عمومی، 4(1)، 22-27.
6. حنفی‌زاده، پیام؛ و نورافروز، علی حسین (1396). طراحی مدل ارزیابی آمادگی الکترونیکی کتابخانههای دانشگاهی. مطالعات دانش‌شناسی، 4(13)، 107-140.
7. خواجه علی جهانتیغی، زهرا؛ و امیدخدا، مریم (1401). شناسایی خدمات مبتنی بر سلامت کتابخانههای عمومی ایران در بحران کرونا (دوران کرونا و بعد از آن): نظام اطلاع‌رسانی سلامت عمومی. مطالعات کتابداری و علم اطلاعات، 14(ویژه‌نامۀ بحران کرونا و علم اطلاعات (کووید-19))، 72-54.
8. زنگنه، ثریا (1402). کتابخانههای عمومی و مدیریت بحران: ارائۀ یک الگو جهت مدیریت بحران کووید 19 (کروناویروس). فصلنامۀ بازیابی دانش و نظام‌های معنایی، 10(36)، 121-140.
9. شعبانی، احمد؛ رحیمی، زهرا؛ رجائی‌پور سعید؛ و محمدی، مرتضی (1395). بررسی رابطۀ تمایل به دورکاری و تعهد سازمانی در میان کتابداران دانشگاه‌های دولتی شهر اصفهان. پژوهش‌نامۀ کتابداری و اطلاع‌رسانی، 6(1)، 283-305.
10. طاهری، ابوالفضل؛ اشرفی ریزی، حسن؛ و سعیدی‌زاده، مرضیه (1399). چالش‌ها و اقدامات کتابخانههای عمومی برای بازگشایی و ارائۀ خدمات در زمان بحران کووید-19؛ تحلیلی بر راهنماها و اقدامات بین‌‌المللی. مدیریت اطلاعات سلامت، 17(3)، 14-26.
11. گمرکی، گیسو؛ و بهزادی، حسن (1398). سنجش نگرش و میزان آمادگی کتابداران دانشگاهی شهر مشهد در مورد یادگیری سیار و ابزارهای آن. پژوهش‌نامۀ کتابداری و اطلاع‌رسانی، 9(1)، 289-308.
12. محمداسماعیل، صدیقه؛ و دروگر کلخوران، سولماز (1401). خلق تابآوری پویا، در مقابله با بحران کرونا در میان کتابداران نهاد کتابخانههای عمومی کشور. دانش‌شناسی، 15(57)، 91-111.
13. میرافشار، بهداد؛ شکوری، بهنام؛ و خسروی، راحله (1399، 19 خرداد). عوامل تأثیرگذار بر دورکاری کارکنان مشاغل کسب‌وکارها در عصرکرونا [ارائۀ مقاله]. هفتمین همایش ملی مطالعات و تحقیقات نوین در حوزۀ علوم انسانی، مدیریت و کارآفرینی ایران، تهران، ایران. سیویلیکا. https://civilica.com/doc/1028310
14. میرحسینی، زهره؛ خودکار، حسینعلی؛ و فاتحی‌زاده، ندا (1400). بررسی وضعیت دورکاری در کتابخانههای عمومی در ایام پاندمی کووید-19. دانش‌شناسی، 14(55)، 121-138.
15. نوشین‌فرد، فاطمه؛ و محمدامینی، مهدیه (1391). ارزیابی محیطی کتابخانههای عمومی وابسته به نهاد کتابخانههای عمومی کشور از دیدگاه کتابداران براساس معیارهای نظام آراستگی 5S. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانههای عمومی، 18(3)، 389-375.
16. Ali, M. Y., & Gatiti, P. (2020). The COVID‐19 (Coronavirus) pandemic: Reflections on the roles of librarians and information professionals. Health Information & Libraries Journal, 37(2), 158-162.
17. McMenemy, D., Robinson, E., & Ruthven, I. (2023). The impact of COVID-19 lockdowns on public libraries in the UK: Findings from a national study. Public Library Quarterly, 42(1), 92-110.
18. Guo, Y., Yang, Z., Yang, Z., Liu, Y. Q., Bielefield, A., & Tharp, G. (2020). The provision of patron services in Chinese academic libraries responding to the COVID-19 pandemic. Library Hi Tech, 3(4), 115-130.
19. Ifijeh, G., & Yusuf, F. (2020). COVID–19 pandemics and the future of Nigeria’s university system: The quest for libraries’ relevance. The Journal of Academic Librarianship, 46(6), 102-126.
Ladan, A., Haruna, B., & Madu, A. U. (2020). COVID-19 pandemic and social media news in Nigeria: The role of libraries and library associations in information dissemination. International Journal of Innovation and Research in Educational Sciences, 7(2), 2349-5219.
Tammaro, A. M. (2020). COVID 19 and libraries in Italy. International Information & Library Review, 52(3), 216-220.
Yuvaraj, M. (2020). Global responses of health science librarians to the COVID‐19 (Corona virus) pandemic: A desktop analysis. Health Information & Libraries Journal, 37(4), 337-342.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
