دوره 27، شماره 2 - ( 6-1400 )
دوره 27 شماره 2 صفحات 393-359 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Vaziri E, Feizabadi M. Identifying and Prioritizing the Disabled Needs to Design and Plan Suitable Services in Public Libraries. Research on Information Science and Public Libraries 2021; 27 (2) :359-393
URL: http://publij.ir/article-1-2329-fa.html
URL: http://publij.ir/article-1-2329-fa.html
وزیری اسماعیل، فیض آبادی منصوره. شناسایی و اولویت‌بندی نیازهای معلولان به‌منظور ارائۀ خدمات و طراحی برنامه‌ها در کتابخانه‌های عمومی. تحقیقات اطلاع‌رسانی و كتابخانه‌های عمومی. 1400; 27 (2) :359-393
دانشگاه زابل ، evaziri@uoz.ac.ir
چکیده: (8217 مشاهده)
هدف: هدف پژوهش حاضر شناسایی مهم‌ترین نیازهای معلولان (جسمی-حرکتی، نابینایان و کم‌بینایان، ناشنوایان و کم‌شنوایان) کشور به‌منظور ارائه و طراحی خدمات و برنامه‌های کتابخانه‌های عمومی ایران است.
روش: پژوهش حاضر از نظرِ هدف، کاربردی و از نظرِ ماهیت، توصیفی-تحلیلی و از نظرِ روش اجرا، پیمایشی بود که به‌صورت مقطعی انجام شده است. نمونۀ آماری متشکل از 82 نفر از سه گروه معلولان جسمی-حرکتی، نابینایان وکم‌بینایان و ناشنوایان و کم‌شنوایان 15 سال به بالا بود که به‌روشِ نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای از 10 استان انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات سه پرسش‌نامۀ محقق‌ساخته بود. برای تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها و ارائۀ آمار توصیفی و تحلیلی از نرم‌افزار SPSS ویرایش 23 استفاده شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد وجود کتابداران متخصص با برخورد مناسب، داشتن آسانسور یا بالابر و حمایت مسئولان از نیازهای معلولان، برای معلولان جسمی-حرکتی مهم‌ترین نیاز بوده است. در گروه نابینایان و کم‌بینایان، وجود آسانسور مجهز به دکمه‌های بریل در صورت چندطبقه بودن کتابخانه، تخصیص بودجۀ مناسب برای تأمین منابع موردنیاز و فراهم کردن دسترسی به فهرست کامل کتاب‌های گویای موجود در کتابخانه‌های عمومی کشور از طریق اینترنت جزء نیازهای دارای اهمیت این گروه بوده است. در گروه ناشنوایان و کم‌شنوایان نیز برگزاری برنامه‌های گروهی و اردوهای تفریحی، وجود مترجمان آشنا به زبان اشاره در کتابخانه و برگزاری کلاس‌های آشنایی با زبان اشاره از جملۀ مهم‌ترین نیازها بوده است.
اصالت/ارزش: تاکنون پژوهشی در داخل کشور در این حجم از نظرِ گستردگی جامعۀ موردبررسی و در نظر گرفتن نیازهای سه گروه از معلولان (معلولان جسمی-حرکتی، نابینایان و کم‌بینایان، ناشنوایان و کم‌شنوایان) انجام نگرفته است. کتابخانه‌های عمومی می‌توانند با در نظر گرفتن نیازهای گروه‌های مختلف معلولان، با ارائۀ خدمات مناسب به معلولان، در زمینۀ توانمندسازی آنان و فراهم کردن دسترسی برابر به اطلاعات و در نتیجه کمک به فراهم کردن شرایط زندگی بهتر برای آنان مساعدت کنند.
روش: پژوهش حاضر از نظرِ هدف، کاربردی و از نظرِ ماهیت، توصیفی-تحلیلی و از نظرِ روش اجرا، پیمایشی بود که به‌صورت مقطعی انجام شده است. نمونۀ آماری متشکل از 82 نفر از سه گروه معلولان جسمی-حرکتی، نابینایان وکم‌بینایان و ناشنوایان و کم‌شنوایان 15 سال به بالا بود که به‌روشِ نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای از 10 استان انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات سه پرسش‌نامۀ محقق‌ساخته بود. برای تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها و ارائۀ آمار توصیفی و تحلیلی از نرم‌افزار SPSS ویرایش 23 استفاده شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد وجود کتابداران متخصص با برخورد مناسب، داشتن آسانسور یا بالابر و حمایت مسئولان از نیازهای معلولان، برای معلولان جسمی-حرکتی مهم‌ترین نیاز بوده است. در گروه نابینایان و کم‌بینایان، وجود آسانسور مجهز به دکمه‌های بریل در صورت چندطبقه بودن کتابخانه، تخصیص بودجۀ مناسب برای تأمین منابع موردنیاز و فراهم کردن دسترسی به فهرست کامل کتاب‌های گویای موجود در کتابخانه‌های عمومی کشور از طریق اینترنت جزء نیازهای دارای اهمیت این گروه بوده است. در گروه ناشنوایان و کم‌شنوایان نیز برگزاری برنامه‌های گروهی و اردوهای تفریحی، وجود مترجمان آشنا به زبان اشاره در کتابخانه و برگزاری کلاس‌های آشنایی با زبان اشاره از جملۀ مهم‌ترین نیازها بوده است.
اصالت/ارزش: تاکنون پژوهشی در داخل کشور در این حجم از نظرِ گستردگی جامعۀ موردبررسی و در نظر گرفتن نیازهای سه گروه از معلولان (معلولان جسمی-حرکتی، نابینایان و کم‌بینایان، ناشنوایان و کم‌شنوایان) انجام نگرفته است. کتابخانه‌های عمومی می‌توانند با در نظر گرفتن نیازهای گروه‌های مختلف معلولان، با ارائۀ خدمات مناسب به معلولان، در زمینۀ توانمندسازی آنان و فراهم کردن دسترسی برابر به اطلاعات و در نتیجه کمک به فراهم کردن شرایط زندگی بهتر برای آنان مساعدت کنند.
واژه‌های کلیدی: کتابخانه‌های عمومی، معلولان جسمی-حرکتی، خدمات کتابخانه‌ای، ساختمان و تجهیزات کتابخانه، نابینایان، ناشنوایان
نوع مطالعه: كمّي |
موضوع مقاله:
خدمات کتابخانه‌ای برای گروه‌های خاص
دریافت: 1400/3/20 | پذیرش: 1400/5/19 | انتشار: 1400/6/16
دریافت: 1400/3/20 | پذیرش: 1400/5/19 | انتشار: 1400/6/16
فهرست منابع
1. ابراهیمی، امیرعباس (۱۳۸۴). گفتار، زبان و سواد آموزی در ناشنوایان. تعلیم‌وتربیت استثنایی، 4(45)، 29-38.
2. ابراهیمی، امیرعباس (۱۳۸۸). گذری بر تاریخچۀ آموزش ناشنوایان. تعلیم‌وتربیت استثنایی، 3(91)، 49-56.
3. ابراهیمی‌نژاد، سپهرنیا؛ احمد؛ و عسکری باقرآبادی، محبوبه (1397). شناسایی و اولویت‌بندی موانع اشتغال معلولان حرکتی در بخش خصوصی از دیدگاه کارآفرینان و معلولان با رویکرد ANP. مجلۀ مطالعات ناتوانی، 8، 79-79.
4. برهانی یزدی، بهاره (1389). نقش فناوری اُ.سی.آر (OCR) در ایجاد کتابخانۀ دیجیتالی. شمسه: نشریۀ الکترونیکی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، 2(9)، 1-12.
5. بیگدلی، زاهد؛ و سلاحی، سوسن (1390). نیازهای اطلاعاتی دانش‌آموزان ناشنوا و کم‌شنوای مدارس استثنایی شهر شیراز از نظرِ معلمان آنان. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، 17(3)، ۴۹۵-۵۱۶
6. توسلی نائینی، منوچهر؛ و کاویار، میرحسین (1387). تأملی بر حقوق معلولان از منظر کنوانسیون حقوق معلولان و سایر اسناد بین‌المللی. مجلۀ علمی حقوق خصوصی، 5(13)، 29-50.
7. رداد، ایرج؛ و قطب‌زاده اردکانی، مصطفی (۱۳۹۶). بررسی تأثیر مهارت‌های ارتباطی کتابداران بر کیفیت ارائۀ خدمات (مطالعۀ موردی: کتابخانۀ مرکزی آستان قدس رضوی). مطالعات کتابداری و علم اطلاعات، 9(21)، 91-110.
8. شعبانی، احمد؛ و لاری، عاطفه (1387). بررسی میزان رضایت دانش‌آموزان مقطع متوسطۀ ناشنوا از خدمات کتابخانه‌های عمومی شهر اصفهان. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، ۱۴(۴)، ۴۱-۵۴.
9. عربانی دانا، علی (۱۳۹۱). سوادآموزی و افراد دارای ناتوانی‌های رشدی: علل و شیوه‌ها. تعلیم‌وتربیت استثنایی، 1(109)، 69-77.
10. علیدوستی، سیروس؛ و حاجی‌عزیزی، نادیا (1385). تأثیر فناوری اطلاعات بر فهرستگان‌ها. کتابداری و اطلاع‌رسانی، 9(4), 45-72.
11. فرقانی، پریناز؛ کیانی، حسن؛ و تاجداران، منصور (1390). سنجش رضایت نابینایان از خدمات کتابخانه‌های نابینایان در آذربایجان شرقی. فصلنامۀ مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات. 22(1)، 100-108.
12. فهیم‌نیا، فاطمه؛ و رسولی، بهروز (1392). رضایت کاربران با آسیب بینایی از خدمات بخش نابینایان کتابخانۀ مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران. فصلنامۀ مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، 24(3)، 38-54.
13. کاظمی، راضیه؛ و سیفی، لیلی (۲۰۱۹). نقش کتابخانه‌های عمومی و دانشگاهی در ترویج و اشاعۀ خدمات کارآفرینی: مرور نظام‌مند. فصلنامۀ مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، 30(2)، 39-57.
14. مرکز آمار ایران (۱۳۹۷). سالنامۀ آماری کشور ۱۳۹۵. تهران: مرکز آمار ایران، دفتر ریاست روابط عمومی و همکاری‌های بین‌الملل.
15. منظمی‌تبار، جواد (1399). مطالعۀ عوامل فردی واجتماعی مؤثر بر معلولیت در جامعۀ ایران. بیمه سلامت ایران. ۳(۴)، 275-264.
16. موسوی‌زاده، زهرا (1377). کتابخانۀ عمومی و معلولان. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، 8(1)، 63-65.
17. نبی‌زاده علیشاه، پرویز (۱۳۹۰). انطباق تسهیلات و خدمات کتابخانه‌های عمومی با نیازهای خاص معلولان: مورد استان آذربایجان [پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد]. دانشگاه شهید بهشتی.
18. نصیری‌مقدم، محمد (۱۳۹۰). ارزیابی توان کتابخانه‌های عمومی شهر مشهد در پاسخ‌گویی به نیازهای فیزیکی و اطلاعاتی معلولان بر اساس استانداردهای جهانی و کشوری [پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد]. دانشگاه فردوسی مشهد.
19. نوشین‌فرد، فاطمه؛ و رضوی، سیده یلدا (۱۳۸۹). مطالعۀ نیازهای اطلاعاتی کاربران نابینا و کم‌بینای شهر کرمان و میزان بهره‌گیری آن‌ها از خدمات کتابخانه‌ای. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، 16(4)، 129-149.
20. یعقوب‌پور نرگسی، طاهره (۱۳۸۳). خدمات و منابع برای معلولان در کتابخانه‌های عمومی تهران. فصلنامۀ مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، 15(1)، 69-80.
21. وحدت، داود؛ شاه‌حسینی، حسنیه؛ بیات، آیدین؛ و ارزانی، بهاره (1386، 2-1 اسفند). فناوری اطلاعات و معلولین به‌عنوان شهروند الکترونیک [ارائۀ مقاله]. اولین کنفرانس بین‌المللی شهر الکترونیک، جهاد دانشگاهی تهران، تهران، ایران.
22. یکتامرام، سیدمحمدعلی؛ و غلامی سلطان‌مرادی، رضا (۱۳۸۸). چگونگی تعامل با افراد معلول. تهران: سازمان بهزیستی کشور، ادارۀ کل روابط عمومی.
23. American Library Association. (2006). Library Services for People with Disabilities Policy. American Library Association.
24. Aramide, K. A., Lawal, W. O., & Odunlade, R. O. (2018). Information Needs and Library Services Delivery for Students with Visual Impairment in Oyo State, Niger. In IASL Annual Conference Proceedings.
25. Atabor, C. A. (2015). Information Needs and Use of Library Resources by Special Needs Students in Selected Government Schools in Kaduna State and Federal Capital Territory, Abuja, Nigeria. Chinese Librarianship: An International Electronic Journal, 47(40), 47-55.
26. Brodsky, J., & Wells, M. K. (2011). Attitudes towards library patrons with physical challenges: A survey of members of the Public Library Division of the Alabama Library Association. The Southeastern Librarian, 59(1), 4.
27. Canadian Library Association. (1997). Canadian guidelines on library and information services for people with disabilities. Canadian Library Association.
28. Chaputula, A. H., & Mapulanga, P. M. (2016). Provision of library services to people with disabilities in Malawi. South African Journal of Libraries and Information Science, 82(2), 1-10.
29. Day, J. M., & Al-Khalifah, A. (2000). Guidelines for library services to deaf people. IFLA.
30. Demir, G. (2016). Guidelines for Libraries Serving Hospital Patients and the Elderly and Disabled in Long-Term Care Facilities. Turkish Librarianship, 30(2), 282-318.
31. Ekwelem, V. O. (2013). Library services to disabled students in the digital era: challenges for outcome assessment. Library Philosophy and Practice, 970, 1-29.
32. Faizal, H. M., Faisal, Y. M. A., & Annur Thahirah, A. H. (2015, October). Services to Library Users with Disabilities. In 6th International Conference on Asia-Pacific Library and Information Education and Practice (p. 52).
33. Gill, P. (2001). The public library service: IFLA/UNESCO guidelines for development. NewYork: Biblion Publishers.
34. Kaeding, J., Velasquez, D. L., & Price, D. (2017). Public Libraries and Access for Children with Disabilities and Their Families: A Proposed Inclusive Library Model. Journal of the Australian Library and Information Association, 66(2), 96-115.
35. Koulikourdi, A. (2008a). Library education and disability issues. Education for information, 26(3-4), 203-212.
36. Koulikourdi, A. (2008b). Library services for people with disabilities in Greece. Library Review, 57(2), 138-148.
37. Lawal-Solarin, E. (2012). A survey of library and information services to physically-challenged students in academic libraries in Ogun state, Nigeria. Library Philosophy and Practice, 699, 1-7.
38. Leong, I. C. B., & Higgins, S. E. (2010). Public library services for wheelchair-bound young people in Singapore. Public Library Quarterly, 29(3), 210-229.
39. Library Association of Australia. (1998). Guidelines on library standards for people with disabilities. Canberra: Library Association of Australia.
40. Morley, J. (2000). Mainstreaming Disability Services in Victorian Public Libraries – Report, Recommendations and Key Performance Indicators. Melbourne: Victorian Public Library and Information Network.
41. New York Library Association. (1992). Guidelines For Libraries Serving Persons With A Hearing Impairment. Library Trends, 41(1), 164-172.
42. Onoyeyan, G. (2019). Provision of library and information service to the visually impaired in Ogun State, Nigeria. Library Philosophy and Practice (e-journal), 2170.
43. Osadebe, N. E., Onuigbo, L. N., & Ewa, B. O. (2019). Library services for students with visual impairment in selected universities in Nigeria. African Journal of Library Archives and Information Science, 29(1), 29-44.
44. Phukubje, J., & Ngoepe, M. (2017). Convenience and accessibility of library services to students with disabilities at the University of Limpopo in South Africa. Journal of Librarianship and Information Science, 49(2), 180-190.
45. Sambo, A. S., Eruvwe, U., Yakubu, M. D., & Promise, A. (2018). Wheelchair Users and Their Information Needs: Library in Rescue. Library Philosophy and Practice (e-journal), 1588.
46. Stilwell, C., & Majinge, R. M. (2013). Library services provision for people with visual impairments and in wheelchairs in academic libraries in Tanzania. South African Journal of Libraries and Information Science, 79(2), 38-50.
47. Williamson, K., Schauder, D., Stockfield, L., Wright, S., & Bow, A. (2001). The role of the internet for people with disabilities: issues of access and equity for public libraries. The Australian Library Journal, 50(2), 157-174.
48. World Health Organization. (2011). Summary: World report on disability 2011. Geneva: World Health Organization.
49. World Health Organization. (2012). Global data on visual impairments 2010. Geneva: World Health Organization.
50. World Health Organization. (2019). Deafness and hearing loss. Geneva: World Health Organization.
51. Yucel, G. (2016). Libraries and accessibility: Istanbul public libraries case. Iconarp International Journal of Architecture and Planning, 4(2), 81-95.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
