دوره ۲۵، شماره ۲ - ( ۶-۱۳۹۸ )
دوره ۲۵ شماره ۲ صفحات ۲۹۰-۲۵۷ |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Ghodousi M, Sadeghi-Niaraki A. Site Selection of the Public Libraries of Bojnourd City in Iran Using FAHP. Research on Information Science and Public Libraries 2019; 25 (2) :257-290
URL: http://publij.ir/article-1-2020-fa.html
URL: http://publij.ir/article-1-2020-fa.html
قدوسی مصطفی، صادقی‌نیارکی ابوالقاسم. مکان‌یابی کتابخانههای عمومی در شهر بجنورد با استفاده از روش تحلیل سلسله‌مراتبی فازی. تحقیقات اطلاع‌رسانی و كتابخانه‌های عمومی. ۱۳۹۸; ۲۵ (۲) :۲۵۷-۲۹۰
دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی ، A.sadeghi@kntu.ac.ir
چکیده: (۴۴۵۴ مشاهده)
هدف: هدف اصلی این پژوهش مکان‌یابی کتابخانههای عمومی در شهر بجنورد بر اساس شاخص‌های مرکزیت، سازگاری و ویژگی‌های طبیعی زمین است. از دیگر اهداف این تحقیق، شناسایی معیارهای اصلی در مکان‌یابی کتابخانه‌ها، تعیین روش مناسب برای استانداردسازی و وزندهی به معیارها و تعریف سناریوهای مناسب برای هر کدام از پهنه‌های منتخب بر اساس ویژگی‌های کالبدی آن است.
روش: روش پژوهش حاضر، توصیفی با ماهیت کاربردی و رویکرد کمی است و برای گردآوری‌داده‌های پژوهش از روش پیمایشی استفاده شده است. برای استانداردسازی نقشه‌های معیارها از توابع فازی، برای وزندهی به معیارهای مکان‌یابی از فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی فازی و برای تلفیق معیارها از ترکیب خطی وزن‌دار استفاده شده است. برای وزندهی به معیارها از روش دلفی و ابزار پرسش‌نامۀ مقایسۀ زوجی استفاده شده است که جامعۀ آماری را خبرگان و کارشناسان مرتبط با امور مکان‌یابی کتابخانه‌ها تشکیل می‌دهند و 12 نفر به‌عنوان نمونه به‌صورت غیرتصادفی هدفمند انتخاب شده‌اند.
یافته‌ها: یافته‌های تحقیق حاکی از آن بوده است که به‌طورکلی ازنظر اهمیت وزن نهایی معیارها، تراکم جمعیت، قابلیت دسترسی، فاصله از کتابخانههای موجود، نزدیکی به مراکز آموزشی و نزدیکی به مراکز فرهنگی و مذهبی به‌ترتیب دارای بیشترین اهمیت بوده‌اند. با تلفیق معیارهای درنظرگرفته‌شده در این تحقیق، 6 پهنۀ دارای تناسب بالای مکانی برای کتابخانه بوده است. همچنین با توجه به سرانۀ استاندارد، شهر بجنورد نیاز به 3 کتابخانۀ جدید دارد که با توجه به سیاستهای درنظرگرفته‌شده می‌توان از بین 6 پهنۀ دارای تناسب بالای مکانی انتخاب کرد.
اصالت/ارزش: مکان‌یابی پهنه‌های مناسب برای احداث کتابخانه پیش از ساخت کتابخانه می‌تواند از بسیاری از هزینه‌های اضافی جلوگیری کند. علاوه بر این، مکان‌یابی صحیح کتابخانه‌ها می‌تواند در افزایش کارایی کتابخانه‌ها تأثیر بسزایی داشته باشد. با توجه به محدودیت بودجه‌ای و سیاستهای تجهیز کتابخانه‌ها، استراتژی‌های مختلفی در زمینۀ اجاره کردن یک مکان برای کتابخانه یا احداث کتابخانۀ جدید در نظر گرفته می‌شود. بنابراین، در این تحقیق با رویکردی نوآورانه بر اساس وضعیت کاربری‌های موجود و کیفیت ابنیه، پیشنهاد‌ها و سناریوهایی برای احداث و یا اجارۀ مکان برای کتابخانه در پهنه‌های منتخب ارائه شده است. همچنین، مهمترین مسئله‌ای که کمتر بدان توجه داشته‌اند، عدم قطعیت در قضاوت‌ها است. بنابراین، برای رفع این مسئله در این تحقیق از روش تصمیم‌گیری چندشاخصۀ فازی برای وزندهی به معیارها استفاده شده است.
روش: روش پژوهش حاضر، توصیفی با ماهیت کاربردی و رویکرد کمی است و برای گردآوری‌داده‌های پژوهش از روش پیمایشی استفاده شده است. برای استانداردسازی نقشه‌های معیارها از توابع فازی، برای وزندهی به معیارهای مکان‌یابی از فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی فازی و برای تلفیق معیارها از ترکیب خطی وزن‌دار استفاده شده است. برای وزندهی به معیارها از روش دلفی و ابزار پرسش‌نامۀ مقایسۀ زوجی استفاده شده است که جامعۀ آماری را خبرگان و کارشناسان مرتبط با امور مکان‌یابی کتابخانه‌ها تشکیل می‌دهند و 12 نفر به‌عنوان نمونه به‌صورت غیرتصادفی هدفمند انتخاب شده‌اند.
یافته‌ها: یافته‌های تحقیق حاکی از آن بوده است که به‌طورکلی ازنظر اهمیت وزن نهایی معیارها، تراکم جمعیت، قابلیت دسترسی، فاصله از کتابخانههای موجود، نزدیکی به مراکز آموزشی و نزدیکی به مراکز فرهنگی و مذهبی به‌ترتیب دارای بیشترین اهمیت بوده‌اند. با تلفیق معیارهای درنظرگرفته‌شده در این تحقیق، 6 پهنۀ دارای تناسب بالای مکانی برای کتابخانه بوده است. همچنین با توجه به سرانۀ استاندارد، شهر بجنورد نیاز به 3 کتابخانۀ جدید دارد که با توجه به سیاستهای درنظرگرفته‌شده می‌توان از بین 6 پهنۀ دارای تناسب بالای مکانی انتخاب کرد.
اصالت/ارزش: مکان‌یابی پهنه‌های مناسب برای احداث کتابخانه پیش از ساخت کتابخانه می‌تواند از بسیاری از هزینه‌های اضافی جلوگیری کند. علاوه بر این، مکان‌یابی صحیح کتابخانه‌ها می‌تواند در افزایش کارایی کتابخانه‌ها تأثیر بسزایی داشته باشد. با توجه به محدودیت بودجه‌ای و سیاستهای تجهیز کتابخانه‌ها، استراتژی‌های مختلفی در زمینۀ اجاره کردن یک مکان برای کتابخانه یا احداث کتابخانۀ جدید در نظر گرفته می‌شود. بنابراین، در این تحقیق با رویکردی نوآورانه بر اساس وضعیت کاربری‌های موجود و کیفیت ابنیه، پیشنهاد‌ها و سناریوهایی برای احداث و یا اجارۀ مکان برای کتابخانه در پهنه‌های منتخب ارائه شده است. همچنین، مهمترین مسئله‌ای که کمتر بدان توجه داشته‌اند، عدم قطعیت در قضاوت‌ها است. بنابراین، برای رفع این مسئله در این تحقیق از روش تصمیم‌گیری چندشاخصۀ فازی برای وزندهی به معیارها استفاده شده است.
نوع مطالعه: كمّي |
موضوع مقاله:
تحليل آماري
دریافت: 1397/4/28 | پذیرش: 1397/9/17 | انتشار: 1398/7/24
دریافت: 1397/4/28 | پذیرش: 1397/9/17 | انتشار: 1398/7/24
فهرست منابع
۱. آقاجانی، حسین؛ صباغی‌آبکوه، شیرین (۱۳۹۳). ارزیابی دسترسی فضایی به کتابخانههای اقماری و منطقه‌ای (مطالعه‌ی موردی: کلان‌شهر مشهد). کتابداری و اطلاع‌رسانی، ۱۷(۱)، ۱۱۵-۱۳۳.
۲. اباذری، زهرا؛ باب‌الحوائجی، فهیمه؛ جهانگیری فرد، بهنام (۱۳۹۲). مکان‌یابی کتابخانههای عمومی منطقه چهار شهر تهران با استفاده از GIS. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانههای عمومی، ۱۹(۴)، ۵۴۷-۵۲۷.
۳. اشرفی، حجت (۱۳۸۸). کتابخانههای عمومی و نیازهای جمعیتی ایران. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانههای عمومی، ۱۵(۲)، ۱۲۲-۹۷.
۴. بهاروند، سیامک؛ سارویی، حمزه؛ سوری، سلمان (۱۳۹۶). پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش با استفاده از روش ترکیب خطی وزن‌دار مطالعه موردی: حوزه ده‌سفید، استان لرستان. فصلنامه جغرافیای طبیعی، ۱۰(۱)، ۸۶-۷۵.
۵. پورمحمدی، محمدرضا؛ عساکره، ماجد (۱۳۹۱). ارزیابی مکان‌یابی کاربری‌های آموزشی (مدارس ابتدایی) شهر شادگان. مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، ۳(۲)، ۲۰-۱.
۶. حسینی، علی؛ علیمرادی، طاهره؛ احدنژاد روشی، محمد؛ مختارپور، رضا؛ خاصه، علی‌اکبر (۱۳۹۳). مکان‌یابی کتابخانههای عمومی شهر رشت با استفاده از سامانه‌ی اطلاعات جغرافیایی. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانههای عمومی، ۲۰(۲)، ۲۹۶-۲۷۷.
۷. حیدریان، پیمان؛ رنگزن، کاظم؛ ملکی، سعید؛ تقی‌زاده، ایوب؛ عزیزی‌قلاتی، سارا (۱۳۹۳). مکان‌یابی محل دفن پسماند شهری با استفاده از مدل‌های Fuzzy-AHP و Fuzzy-TOPSIS در محیط GIS: مطالعه موردی شهر پاکداشت استان تهران. مجله بهداشت و توسعه، ۳(۱)، ۱۳-۱.
۸. دهقانی‌سانیج، جلال؛ محمودی، حسن (۱۳۹۰). شناسایی و رتبه‌بندی معیارهای مؤثر بر مکان‌یابی کتابخانههای عمومی با استفاده از ANP و TOPSIS فازی. کتابداری و اطلاع‌رسانی، ۱۴(۱)، ۳۴۵-۳۱۹.
۹. زوارقی، رسول؛ سالکی ملکی، محمدعلی؛ قاسمی خوئی، معصومه؛ سالکی ملکی، فاطمه (۱۳۹۳). مکان‌یابی کتابخانههای عمومی با استفاده از تکنیک تاپسیس- فازی: بررسی موردی کتابخانههای عمومی شهر تبریز، تحقیقات و اطلاع‌رسانی کتابخانههای عمومی، ۲۰(۲)، ۲۷۵-۲۵۳.
۱۰. عشورنژاد، غدیر؛ عباسپور، رحیم‌علی (۱۳۹۲). به‌کارگیری خوشه‌بندی خاکستری و توابع پایه شعاعی در پهنه‌بندی اقتصادی کلان‌شهر تهران با تمرکز بر استقرار مؤسسات مالی و اعتباری. فصلنامه مدیریت شهری، ۳۲(۲)، ۲۴۴-۲۲۷.
۱۱. عفیفیان، فرزانه؛ حیاتی، زهیر؛ گلی، علی (۱۳۹۲). شناسایی و رتبه‌بندی عوامل مؤثر بر مکان‌یابی کتابخانههای عمومی با استفاده از روش فرایند سلسله مراتبی گروهی. فصلنامه نظام‌ها و خدمات اطلاعاتی، ۲(۲)، ۹۰-۷۹.
۱۲. عفیفیان، فرزانه؛ حیاتی، زهیر؛ گلی، علی (۱۳۹۳). مکان‌یابی کتابخانههای عمومی با سامانه‌ی اطلاعات جغرافیایی نمونه: شهر شیراز. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانههای عمومی، ۲۰(۲)، ۲۵۱-۲۲۹.
۱۳. غفاری، رامین؛ شفقی، سیروس؛ صالحی، نگین (۱۳۸۹). ارزیابی سازگاری کاربری اراضی شهری با استفاده از مدل تصمیم‌گیری چند معیاره فازی. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه، ۱(۴)، ۷۶-۵۹.
۱۴. کیاورز مقدم، حمید؛ کیاورز مقدم، مجید (۱۳۹۰). مکان‌یابی مراکز فرهنگی با استفاده از سیستم‌های اطلاعات مکانی. نشریه علمی- ترویجی مهندسی نقشه‌برداری و اطلاعات مکانی، ۲(۲)، ۱۳-۱.
۱۵. مافی، عزت‌الله؛ قاسمی خوزانی، محمد؛ خیام‌پور، روح‌الله؛ حیاتی، سلمان (۱۳۹۲). تحلیل مکان‌یابی جایگاه‌های سوخت CNG در شهر مشهد با استفاده از مدل AHP در GIS. مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، ۲۰(۱)، ۴۲-۲۱.
۱۶. محمودزاده، حسن؛ نوری، الهه (۱۳۹۶). بررسی توزیع فضایی کتابخانههای عمومی شهر ارومیه با استفاده از الگوریتم‌های فازی و GIS با تأکید بر عدالت اجتماعی. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانههای عمومی، ۲۳(۴)، ۴۶۵-۴۴۱.
۱۷. مختارپور، رضا (۱۳۸۷). مکان‌یابی کتابخانههای عمومی کشور: ضرورت و مؤلفه‌ها (با تأکید بر سامانه‌ی اطلاعات جغرافیایی). علوم و فناوری اطلاعات، ۲۴(۱)، ۲۱۷-۲۰۳.
۱۸. معصومی، مرضیه؛ فرج‌زاده، منوچهر (۱۳۸۶). تحلیل فضایی کتابخانههای عمومی منطقه ۱۲ تهران با استفاده از GIS. فصلنامه مدرس علوم انسانی، ۴۸(۳)، ۲۱۱-۱۹۱.
۱۹. منصوری، سمیه (۱۳۹۲، اسفند). توزیع فضایی و مکان‌یابی کتابخانههای عمومی با استفاده از مدل AHP و تکنیک GIS (مطالعه موردی: شهر همدان). مقاله ارائه‌شده در اولین همایش ملی جغرافیا، شهرسازی و توسعه پایدار، تهران.
۲۰. نصرتی، کاظم؛ حسین‌زاده، محمدمهدی؛ بهرامی، نگار (۱۳۹۶). تعیین مناطق مناسب تغذیه‌ی مصنوعی سفره‌های آب زیرزمینی شهرستان روانسر. مجله منابع طبیعی ایران، ۷۰(۴)، ۱۰۳۱- ۱۰۴۳.
۲۱. هاشمی، ماجد؛ اصغری، آزاد؛ رحمتی، حیدر (۱۳۹۳). مکان‌یابی کتابخانههای عمومی شهر سقز با استفاده از سامانۀ اطلاعات جغرافیایی، فصلنامه آمایش محیط، ۲۶، ۱۵۱-۱۶۸.
Chang, D. Y. (۱۹۹۶). Applications of the extent analysis method on fuzzy AHP. European journal of operational research, ۹۵(۳), ۶۴۹-۶۵۵. [DOI:۱۰,۱۰۱۶/۰۳۷۷-۲۲۱۷(۹۵)۰۰۳۰۰-۲]
22. Dashti Nasserrabadi, H., Shahabi, H., Keihanfard, S., Rahim Mashahi, D., & Khodakarami, M. (2013). Application of Fuzzy Set Theory and SPOT Satellite Images in Site Selection of Public Libraries (Case Study: Saqqez City, Iran). Research Journal of Applied Sciences, Engineering and Technology, 6(6), 1122-1128. [DOI:10.19026/rjaset.6.4023]
23. Huhndorf, S., & Działek, J. (2017). Assessment of the walking accessibility of public libraries in Krakow using the E2SFCA approach. Urban Development issues, 54, 5-14. [DOI:10.1515/udi-2017-0007]
24. Koontz, C. M., Jue, D. K., & Bishop, B. W. (2009). Public library facility closure: An investigation of reasons for closure and effects on geographic market areas. Library & Information Science Research, 31(2), 84-91. [DOI:10.1016/j.lisr.2008.12.002]
25. Lim, H. K., & Park, S. J. (2015). Designing a GIS-based planning support system for a public library building project. Journal of Librarianship and Information Science, 47(3), 254-264. [DOI:10.1177/0961000614532673]
26. Park, S. J., & Lee, J. Y. (2005). A Study on the Site Selection of Public Libraries Using Analytic Hierarchy Process Technique and Geographic Information System. Journal of the Korean Society for information Management, 22(1), 65-85. [DOI:10.3743/KOSIM.2005.22.1.065]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
