۴ نتیجه برای کتابخانههای عمومی ایران
رضا اکبرنژاد، محسن نوکاریزی، محمدحسین دیانی،
دوره ۲۴، شماره ۳ - ( ۹-۱۳۹۷ )
چکیده
هدف: هدف پژوهش حاضر تعیین تعالی عملکرد کتابخانههای عمومی ایران با استفاده از مدل مالکوم بالدریج است.
روش: این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر نحوۀ گردآوری داده‌ها توصیفی- پیمایشی با رویکرد کمّی است. جامعۀ آماری پژوهش حاضر، کارکنان (کتابداران و مسئولان) کتابخانههای عمومی بزرگ کشور است که با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای نسبتی تعداد ۲۱۰ نفر به‌عنوان اعضای نمونه انتخاب شدند. برای سنجش تعالی عملکرد از پرسشنامه استاندارد مدل تعالی عملکرد بالدریج برای کارکنان و مدیران استفاده شد. قبل از گردآوری داده‌ها، روایی پرسشنامه با استفاده از روایی ترجمه با تعیین روایی صوری مورد تأیید قرار گرفت. آزمون آلفای کرونباخ پایایی کل پرسشنامه را با ۸۹/۰ تأیید کرد. تجزیه و تحلیل داده‌های پژوهش با استفاده از نرم‌افزار اس‌پی‌اس‌اس نسخه ۲۴ انجام شد.
یافته‌ها: از دیدگاه کارکنان کتابخانههای عمومی بزرگ کشور، تعالی عملکرد سازمانی در این کتابخانه‌ها در وضعیت نسبتاً مطلوبی قرار داشت. زیرمعیار «نتایج نظام‌های کاری و کارکنان» در معیار فرعی نتایج عملکرد سازمانی دارای بیشترین امتیاز و زیرمعیار «استقرار راهبرد» در معیار فرعی برنامه‌ریزی راهبردی دارای کمترین امتیاز است.
اصالت/ارزش: این پژوهش برای اولین بار با استفاده از مدل جهانی سنجش تعالی عملکرد مالکوم بالدریج، عملکرد کتابخانههای عمومی بزرگ کشور از دیدگاه کارکنان آن مورد ارزیابی قرار گرفته است.
یعقوب نوروزی، مهدی مصطفایی،
دوره ۲۶، شماره ۳ - ( ۱۰-۱۳۹۹ )
چکیده
هدف: هدف از این پژوهش، تعیین اولویت‌های به‌کارگیری قابلیت‌های وب ۰/۲ در سامانۀ مدیریت کتابخانههای عمومی کشور (سامان) از دیدگاه کتابداران شاغل در کتابخانه های عمومی استان تهران است.
روش: پژوهش حاضر به‌روش توصیفی- پیمایشی صورت گرفت و از لحاظِ هدف کاربردی است. جامعۀ آماری پژوهش شامل ۲۴۰ نفر از کتابداران کتابخانههای عمومی استان تهران بود. ابزار گردآوری داده‌ها پرسش‌نامه‌ای دیگرساخته است که شامل ۱۰۳ قابلیت در هفت معیار اصلی می‌شود.
یافته‌ها: نتایج نشان داد که قابلیت‌های داشتن پروفایل شخصی از معیار پروندۀ کاربر، ارائۀ اطلاعات کامل کتاب‌شناختی و جزئیات تولید اثر از معیار نمایش کامل منابع، ارائۀ راهنما از معیار محتوا، پرسش و پاسخ از کتابدار از معیار مشارکت کاربران، بالاترین اولویت را از نظر کتابداران داشتند و قابلیت‌های دیگر معیارها اولویتی یکسان داشتند. از میان معیارهای مورد ارزیابی، قابلیت‌های دارای ویژگی‌های مرتبط با بسترهای اجتماعی رتبۀ میانگین کمتری نسبت به بقیۀ قابلیت‌ها داشتند و به نظر می‌رسد دغدغۀ اصلی کتابداران، جست‌وجوی منابع و خدمات‌رسانی هرچه بیشتر به‌منظور شناساندن منابع موردنیاز مراجعان به‌صورت دل‌خواه آنان با استفاده از قابلیت‌های وب ۰/۲ است.
اصالت/ارزش: نرم‌افزار سامان از قابلیت‌های اصلی وب ۰/۲ مانند پروندۀ کاربر، مشارکت کاربران و خبررسانی در سطح پایینی حمایت می‌کند، اما از ویژگی‌های رایج نرم‌افزارهای کتابخانه‌ای مانند جست‌وجو و نمایش مدارک در سطح بالاتری پشتیبانی می‌کند. بنابراین، این یافته‌ها می‌تواند به تصمیم‌سازان در این عرصه کمک کند تا بتوانند برنامه‌های لازم برای آیندۀ این نرم‌افزار را پیش‌بینی کنند.
شیوا یاری، علیرضا نوروزی، فاطمه فهیم‌نیا، محسن نوکاریزی،
دوره ۲۹، شماره ۲ - ( ۶-۱۴۰۲ )
چکیده
هدف: انتخاب صحیح منابع اطلاعاتی در خوانده شدن منبع یافت‌شده در کتابخانه تأثیری بسزا دارد. ازطرف‌دیگر، مجموعه‌سازی، سازمان‌دهی منابع و چیدمان آن‌ها در کتابخانه‌ها و همچنین طراحی رابط کاربری‌های کارا و کاربرپسند که به‌اندازۀ کافی از انتخاب منابع پشتیبانی کنند، نیازمند شناخت کافی از رفتارهای انتخاب منابع توسط کاربران است؛ آنچه در ایران شناخت کافی از آن وجود ندارد. براین‌اساس، هدف پژوهش حاضر شناخت مؤلفه‌های رفتار انتخاب کتاب توسط اعضای نوجوان کتابخانههای عمومی ایران است.
روش: پژوهش حاضر با رویکرد روششناختی کیفی انجام شده و روش پژوهش، تحلیل محتوای کیفی مرسوم است. داده‌ها با استفاده از مصاحبۀ نیمه‌ساختاریافته گردآوری شده‌اند. مشارکتکنندگان شامل اعضای نوجوان کتابخانههای عمومی زیر پوشش ادارۀ کل کتابخانههای عمومی استان کرمانشاه در زمستان سال ۱۳۹۹ بودند. نمونه‌گیری به روشِ هدفمند یا قضاوتی انجام شد و تا اشباع اطلاعات ادامه یافت. برای تجزیه‌وتحلیل یافته‌ها، از روش تحلیل محتوای کیفی استفاده شد.
یافته‌ها: تجزیه‌وتحلیل داده‌های مصاحبه منجر به شکلگیری ۱۲ کد اصلی و ۲۸۵ کد فرعی شد که در ۵ مقوله و ۳۰ مفهوم طبقهبندی شدند. مقوله‌های اصلی عبارت بودند از: عوامل مرتبط با کاربر (شامل ویژگی‌های جمعیت‌شناختی؛ ویژگی‌های شخصیتی و فکری؛ علاقه؛ مسائل و وقایع زندگی؛ دانش قبلی؛ تجارب و مهارت‌ها؛ اهداف انتخاب کتاب در کتابخانههای عمومی؛ زمان و هزینۀ صرف‌شده برای انتخاب؛ راهبردهای انتخاب؛ فرایند انتخاب کتاب؛ سنجش اعتبار و کیفیت منابع؛ علل برقراری ارتباط با کتاب و خواندن آن تا انتها؛ و علل نخواندن یا نیمه خواندن کتاب)؛ عوامل مرتبط با کتاب (شامل عناصر ظاهری و فیزیکی؛ عناصر کتاب‌شناختی؛ عناصر محتوایی؛ و قالب، زبان، بیان و سبک)؛ عوامل مرتبط با کتابخانه (شامل برنامه‌های کتاب‌خوانی؛ عوامل محیطی؛ تسهیلات و امکانات؛ و عوامل انسانی)؛ افراد، رسانه‌ها، تولیدات، مناسبت‌ها، برنامه‌ها و فهرست‌های اثرگذار بر انتخاب کتاب (شامل افراد؛ رسانه‌ها؛ تولیدات از آثار چاپی؛ مناسبت‌ها و برنامه‌ها؛ و فهرست‌ها)؛ و موانع انتخاب کتاب در کتابخانههای عمومی (شامل کتابخانه؛ کتاب؛ فرد؛ و جامعه).
اصالت/ارزش: رفتار انتخاب منابع اطلاعاتی کاربران نوجوان کتابخانههای عمومی گویای پیچیدگی و تأثیرپذیری این رفتار از عوامل گسترده و متعددی شامل تفاوت‌های فردی، ویژگی‌های ظاهری و محتوایی کتاب و عوامل محیطی و کتابخانه‌ای است. مؤلفه‌های شناسایی‌شده در رفتار مذکور می‌تواند به‌عنوان مبنایی برای پیمایش گستردۀ رفتار انتخاب منابع اطلاعاتی کاربران در محیط‌های فیزیکی و مجازی مورد استفاده قرار گرفته و راهنمای مجموعه‌سازی، فضاسازی و طراحی خدمات در کتابخانه‌ها، تدوین منابع و طراحی ظاهری و ساختاری کتاب توسط نویسندگان و ناشران شود.
مریم کهزادی طهنه، عاطفه زارعی، فخرالدین معروفی، بهروز بیات،
دوره ۲۹، شماره ۲ - ( ۶-۱۴۰۲ )
چکیده
هدف: هدف این پژوهش اعتبارسنجی الگوی مؤلفه‌های شناسایی‌شدۀ مدیریت راهبردی کتابخانههای عمومی ایران است.
روش: رویکرد پژوهش حاضر کمّی بوده و با استفاده از روش دلفی در سال ۱۳۹۹ انجام شده است. جامعۀ آماری پژوهش را ۲۰ نفر از خبرگان گروه مدیریت راهبردی و علم اطلاعات و دانش‌شناسی که از اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌ها هستند تشکیل می‌دهند. نمونۀ پژوهش به روشِ هدفمند انتخاب شد. مؤلفه‌های پژوهش حاضر براساس مقالۀ کهزادی طهنه و همکاران (۱۴۰۰) بوده است. داده‌ها با استفاده از روش معادلات ساختاری و مدلسازی حداقل مربعات جزئی (PLS-SEM) تحلیل شده‌اند.
یافته‌ها: نتایج حاصل از اعتباریابی الگوی راهبردی حاصل از معادلات ساختاری نشان داد که در تدوین راهبردها، «مشخص شدن نوع خدمات و منابع» با بار عاملی ۸۴۷/۰، «توجه به عوامل سیاسی، قانونی و دولتی» با بار عاملی۸۰۱/۰، «هم‌سو بودن فرهنگ سازمانی با راهبردهای تدوین‌شده» با بار عاملی۸۷۰/۰ و برای متغیر انتخاب راهبردها، گویۀ «حمایت راهبردها از محصولات فرهنگی خاص جامعه» با بار عاملی ۸۷۵/۰ بالاترین بار عاملی را داشته و از اهمیت بالایی برخوردارند. برای شاخص اجرای راهبرد، گویۀ «اجرای راهبردهای ویژه برای تبلیغات محصولات/خدمات کتابخانه برای جذب کاربران جدید» با بار عاملی ۸۷۸/۰، برای متغیر مسائل مدیریت، گویۀ « پاداش‌ها و افزایش حقوق با توجه به عملکرد کارکنان کتابخانه» با بار عاملی ۷۹۴/۰ بالاترین بار عاملی را دارد. در مؤلفه‌های کنترل و ارزیابی برنامه‌های راهبردی نیز گویۀ «هماهنگی برنامه‌های راهبردی تعیین و اجراشده با محیط عملیاتی کتابخانه» با بارعاملی ۷۵۴/۰، بالاترین بار عاملی را داشته و در بالاترین سطح تأثیر از سایر مؤلفه‌هاست. این موارد در مدیریت راهبردی کتابخانه‌ها در مرحلۀ تدوین، اجرا و ارزیابی راهبرد، اهمیت بالایی دارند. با توجه به مقدار به‌دست‌آمده از برازش مدل که برابر با ۵۱۴/۰ است، برازش کلی مدل بسیار قوی است.
اصالت/ارزش: نتایج حاصل از این پژوهش می‌تواند مدیران را در شناسایی شکاف راهبردی در فرایند مدیریت راهبردی (تدوین، اجرا، ارزیابی) و اولویت‌بندی مسائل برای دستیابی به اهداف، بهبود کیفیت خدمات، رضایت کاربران و کارکنان و ماندگاری کتابخانههای عمومی یاری دهد. لازم است مدیران ارشد با توجه بیشتر به نیازهای جامعه، تدابیر متفاوت‌تری در حوزۀ مدیریت راهبردی به‌ویژه در فرایند تدوین و اجرای راهبردها داشته باشند.
