هدف: هدف از پژوهش حاضر تعیین الگوی دسترسی کاربران کتابخانههای عمومی استان ایلام به منابع اطلاعاتی و تحلیل تراکنشهای امانت با استفاده از رویکرد قوانین انجمنی، خوشه‌بندی و طبقه‌بندی در دادهکاوی است.
روش: در این پژوهش، با استفاده از فنون دادهکاوی و با بهره‌‌گیری از الگوریتم‌‌های قوانین باهم‌‌آیی، خوشه‌بندی، و طبقه‌بندی روی داده‌‌های بخش امانت کتابخانههای عمومی استان ایلام، اطلاعات جمعیت شناختی تأثیرگذار بر رفتار مطالعاتی اعضا بررسی و الگوهای استفاده از منابع اطلاعاتی توسط این جامعۀ ناهمگن استخراج شد. فرایند دادهکاوی به‌کاررفته در پژوهش متشکل از شش مرحله است که به‌ترتیب شامل درک شغلی، درک داده‌‌ها، آماده‌‌سازی داده‌‌ها، مدل‌سازی (اپریوری، کوهنن، شبکۀ عصبی مصنوعی، و درخت تصمیم)، ارزیابی، و استفاده بود.
یافته‌‌ها: یافته‌‌های پژوهش نشان داد که در بحث موضوعات مورد مطالعه، گروه‌‌های مختلف استفاده‌‌کننده از منابع اطلاعاتی دانشجویان علاوه بر مطالعۀ کتاب‌‌های درسی خود، موضوعاتی مانند تاریخ ایران و دین اسلام را مطالعه کردهاند. به‌لحاظ بُعد جنسیت، خانم‌‌های دارای مدرک تحصیلی کارشناسی به مطالعۀ موضوعاتی درزمینۀ ادبیات و زبان فارسی و داستان علاقهمند بودند. همچنین، ۵۴ درصد از افرادی را که در بازگشت کتاب‌‌های به‌امانت‌گرفته تأخیر دارند خانم‌‌ها و ۴۶ درصد از آن‌ها را آقایان تشکیل می‌‌دهند. نتایج به‌دست‌آمده نشان‌دهندۀ آن است که آقایانِ دارای مدرک تحصیلی دیپلم به موضوعاتی دربارۀ دین اسلام علاقهمند بودند و این گروه نسبت به بازگشت کتاب‌‌های خود احساس مسئولیت داشتند. ازنظر جنسیت و تأثیر آن بر موضوعات مورد مطالعه، خانم‌‌هایی که ازنظر تحصیلات در مقطع کارشناسی بوده و ازنظر شغل، خود را در گروه مشاغل آزاد معرفی کردهاند، به رده‌‌های ادبیات و زبان فارسی و داستان علاقه نشان داده‌‌اند و در بازگشت کتاب‌‌های خود تأخیری نداشته‌‌اند. نتایج حاصل از بررسی مدل رفتاری مراجعان ازنظر برگشت کتاب، نشان داد آقایانی که دارای تحصیلات دیپلم بوده‌‌اند و شغل خود را آزاد معرفی کردهاند در بازگشت کتاب‌‌های خود تأخیری نداشته‌‌اند. همچنین، خانم‌‌های دارای مدرک تحصیلی دیپلم و کارشناسی که شغل خود را آزاد معرفی کردهاند در بازگشت کتاب‌‌های خود تأخیر نداشته‌‌اند. دانشجویان دارای مدرک تحصیلی کارشناسی در بازگشت کتاب‌‌های خود تأخیر داشته‌‌اند. برای پیش‌‌بینی تأخیر در بازگشت کتاب‌‌ها براساس ویژگی‌‌هایی همچون جنسیت و مقطع تحصیلی، از مدل شبکه‌های عصبی استفاده شد و میزان صحت مدل در حین فرایند یادگیری ۱۸/۶۹ درصد بود.
اصالت/ارزش: پیاده‌‌سازی شبکۀ عصبی در پایگاه دادۀ کتابخانههای عمومی استان ایلام به‌منظور پیش‌‌بینی تأخیر در بازگشت کتاب‌‌ها براساس ویژگی‌‌هایی مختلف نمایانگر آن است که یادگیری و پیش‌‌بینی خروجی، با دریافت ورودیهای جدید در پایگاه دادۀ کتابخانههای عمومی استان ایلام امکان‌‌پذیر است.
