هدف: پژوهش حاضر با هدف تعیین نقش برنامههای جانبی کتابخوان (نشست کتابخوان، نشست مدرسهای و جمعخوانی) بر آگاهی فراشناختی از راهبردهای مطالعه (مطالعۀ کلی، مطالعۀ حمایتی و حل مسئله) دانشآموزان مقطع متوسطۀ شهر صحنه انجام شد.
روش: پژوهش حاضر مطالعهای شبهآزمایشی با استفاده از طرح پیشآزمون-پسآزمون بود. جامعۀ آماری این پژوهش شامل کلیۀ دانشآموزان دختر مقطع متوسطه (پایۀ اول تا چهارم) در شهرستان صحنه در سال تحصیلی ۱۳۹۶-۱۳۹۷ بودند. ابزار جمعآوری دادهها پرسشنامۀ استاندارد آگاهی فراشناختی از راهبردهای مطالعۀ مختاری و ریچارد (۲۰۰۲) بود.
یافتهها: یافتههای پژوهش نشان داد که در گروه نشست کتابخوان، میانگین نمرۀ آگاهی فراشناختی از راهبردهای مطالعه در کل و مؤلفههای آن بعد از مداخله نسبت به قبل از آن افزایشی معنادار دارد (۰۵/۰P<). در گروه نشست مدرسهای، میانگین نمرۀ آگاهی فراشناختی از راهبردهای مطالعه در کل و مؤلفههای آن در پیشآزمون و پسآزمون تفاوتی معنادار ندارد (۰۵/۰P>). در گروه جمعخوانی نیز میانگین نمرۀ آگاهی فراشناختی از راهبردهای مطالعه در کل و مؤلفههای آن بعد از مداخله نسبت به قبل از آن افزایشی معنادار یافته است. (۰۵/۰P<). همچنین، یافتهها نشان دادند که هر دو روش گروه نشست کتابخوان و گروه جمعخوانی بر مؤلفههای مطالعۀ کلی، مطالعۀ حمایتی و حل مسئله تأثیر مثبت معناداری دارند.
اصالت/ارزش: برنامههای جانبی نشست کتابخوان و جمعخوانی میتوانند آگاهی فراشناختی دانشآموزان از راهبردهای مطالعه را اثربخشتر و کارآمدتر سازند. با توجه به اینکه برنامههای جانبی کتابخوان در مراکز آموزشی (در همۀ سطوح) قابل اجرا و آموزش هستند، نهادهای آموزشی و فرهنگی کشور باید برنامهریزی دقیق و منسجمی در این زمینه داشته باشند.