امیر حسین رهبر، راضیه داوری کیش، معصومه معظمی، علیرضا نوشیان،
دوره ۳۰، شماره ۰ - ( ۱۲-۱۴۰۲ )
چکیده
هدف: شناسایی راهکارهای تنوعبخشی برای تأمین منابع مالی و کارآفرینی در کتابخانه عمومی است.
روش: رویکرد پژوهش، کیفی و روش آن، مرور نظاممند است. جامعه آماری پژوهش شامل پژوهشها و مطالعات انجامشده مرتبط در بازه زمانی ۱۳۸۸ تا ۱۴۰۰ برای پژوهشهای داخلی و ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۱ به زبان انگلیسی برای پژوهشهای خارجی است که در حوزه راهکارهای تنوعبخشی به تأمین منابع مالی و کارآفرینی در کتابخانه عمومی میباشد. از میان ۱۳۸ مطالعه انتخاب و مورد بررسی، پس از چندین مرحله غربالگری به ترتیب بر اساس بررسی عنوان، چکیده و محتوای پژوهش، ۳۰ واحد مطالعاتی انتخاب و بررسی میشود.
یافتهها: نتایج بهدستآمده در مرحله کدگذاری باز نشان میدهد؛ جهت تنوعبخشی به منابع درآمدی در کتابخانههای عمومی از ۴۲ راهکار استفاده شده که بر اساس نتایج کدگذاری محوری و انتخابی راهکارهای تامین منابع مالی و کارآفرینی در کتابخانه عمومی را میتوان را در شش مقوله اصلی، اقدامات فرهنگی و اقتصادی در مناطق خاص، حاکمیت کتابخانه عمومی، توسعه زیرساختهای عمرانی و فناوری اطلاعات، توسعه خدمات کتابخانه عمومی، برنامهها و فعالیتهای فرهنگی و فعالیتهای تجاری، کارآفرینی و اقتصادی طبقهبندی نمود. نتایج پژوهش نشان میدهد، از مهمترین مولفهها در بخش اقدامات فرهنگی و اقتصادی در مناطق خاص میتوان نیازسنجی و توزیع هدفمند کتاب با بهرهگیری از هوش مصنوعی، تشویق خیرین و سایر نهادها در جهت کمک به کتابخانه با تأسیس انجمن یا کمیته تبلیغات و استفاده از بازیوارسازی جهت تشویق به کتابخوانی اشاره نمود. همچنین از مهمترین مولفههای در بخش حاکمیت کتابخانه عمومی، در نظر گرفتن و پیگیری قانونی از دیوان محاسبات اداری برای پرداخت نیم درصد بودجه شهرداریها و تأمین منابع کتابخانهای با خرید و حمایت از ناشران استان و مشارکتهای مردمی و مجلس میباشد. برنامهریزی و در نظر گرفتن شاخصهای دانش و توانمندی مدیریتی در انتصاب مدیران، توجه به نقش تحول فناوریها و طراحی کتابخانه الکترونیکی جامع در قالب اپلیکیشن و وبسایت، روابط قویتر بین کتابخانهها و سازمانهای هنری و موزهها با کمیسیونهای بخش دولتی نیز از مولفههای مهم در بخش توسعه زیرساختهای عمرانی و فناوری اطلاعات است. ارائه خدمات خاص و متنوع با راهاندازی کافه کتاب، توجه به برنامهریزی استراتژیک، جامعهسازی و حمایت، دورههای اعتباری ، کارآفرینی در بخش فرهنگی مانند برگزاری نمایشگاههای بزرگ تجاری، کار با داوطلبان برای درآمدزایی رویکرد تجاریتر برای تولید درآمد در کتابخانهها، فروش محصولات و خدمات و تجارت الکترونیک از مولفههای مهم در بخشهای توسعه خدمات کتابخانه عمومی، برنامهها و فعالیتهای فرهنگی و فعالیتهای تجاری و کارآفرینی و اقتصادی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
اصالت/ارزش: مطالعات زیادی در خصوص عوامل مؤثر بر درآمد کتابخانه عمومی کشور انجام شده است و پژوهشی که بهصورت مرور نظاممند به بررسی مطالعات بپردازد، خالی است و پژوهش حاضر درصدد پر نمودن خلا موجود است. این پژوهش چهارچوبی ارزشمند برای راهکارهای تنوعبخشی به تأمین منابع مالی و کارآفرینی در کتابخانه عمومی ایران ارائه داده و نهتنها به درک علمی کارآفرینی در حوزه کتابخانههای عمومی کمک میکند، بلکه بینشهای عملی جدید برای ارتقای درآمد کتابخانههای عمومی ایران ارائه میدهد. همچنین، طبقهبندی و اولویتبندی ارائهشده، چهارچوبی ارزشمند برای توسعۀ کتابخانههای عمومی فراهم میکند.
زهرا معظمی، زهرا اباذری، رحمان شریف زاده، فهیمه باب الحوائجی، نجلا حریری،
دوره ۳۰، شماره ۰ - ( ۱۲-۱۴۰۲ )
چکیده
هدف: «تحول دیجیتال» یکی از مفاهیم مدیریتی چندبعدی در عصر دیجیتال است که از لحاظ مفهومی با شروع دوران انقلاب صنعتی چهارم خلق شد. تحول دیجیتال به معنای مجموعهای نظاممند، فناوریبنیان، هدفمحور و نتیجهگرا از تغییرات بنیادینِ برنامهریزی شدهی چابک در سازمان است. با توجه به شروع انقلاب صنعتی چهارم و پیدایش عصر دیجیتال، کتابخانههای عمومی نیز از تغییرات و تحولات در امان نبوده اند. هدف این پژوهش شناسایی ابعاد و مولفههای تحول دیجیتال در کتابخانههای عمومی است.
روش پژوهش: پژوهش حاضر، از نظر هدف کاربردی، از نظر ماهیت، واقع در پارادایم تفسیرگرایی، از نظر روش، کیفی و توصیفی و به لحاظ رویکردی، مبتنی بر مرور نظاممند است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه آثار علمی مرتبط با مبانی و ابعاد تحول دیجیتال کتابخانههای عمومی مشتمل بر ۵۶۷ اثر بازیابی شده از ۱۰ پایگاه اطلاعات علمی در بازه زمانی ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۴ میلادی (مصادف با ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۳) است که از این میان با انجام فرایند غربالگری، ۳۹ اثر به منظور بررسی و تحلیل بیشتر انتخاب شدند.
یافتهها: بر اساس یافتههای پژوهش تحول دیجیتال در کتابخانه های عمومی بر این اصل استوار است که در عصر دیجیتال، نقطه کانونی و سرمنشاء تغییرات بنیادین در یک کتابخانه عمومی وابسته به «توسعه سبک مدیریت فناورانه با هدف تحول شبکهها» است. تحول دیجیتال شامل دو بعد اصلی فنی و اجتماعی است و ۱۰ شبکه و ۳۳ مولفه تشکیل شده است و تا زمانی که این شبکهها (اعم از شبکه فضاهای فیجیتال، شبکه فناوری، شبکه زیرساخت، شبکه منابع، شبکه خدمات، شبکه همخلقی، شبکه حکمرانی، شبکه ذینفعان، شبکه ارزش و مدیریت ریسک) متحول نشوند کتابخانههای عمومی بصورت دیجیتالی متحول نمیشوند. میزان پیشرفت در تحول دیجیتال کتابخانههای عمومی تابعی از تحول در شبکههای آن سازمان است. پژوهشگران این پژوهش عنوان این موضوع را «تحول دیجیتال شبکه بنیان در کتابخانههای عمومی» نامگذاری کردند.
ارزش/اصالت پژوهش: در مقایسه با قدمت اجتماعی کتابخانههای عمومی هنوز در حوزه تحول دیجیتال در این کتابخانهها پژوهشهای اندکی انجام شده است اما به نظر می رسد پژوهش حاضر از چند منظر یک تلاش نوآورانه محسوب می شود: (الف) در این پژوهش تلاش شده است تا با مبنا قرار دادن شروع عملیاتی تحول دیجیتال در سال ۲۰۱۵ که فرایند دیجیتالی سازی سبک کار و زندگی مردم عینیت گرفت، موضوع تحول دیجیتال در کتابخانه های عمومی نیز مرور و بررسی شود؛ (ب) از آنجایی که امروزه کتابخانههای عمومی یک نهاد اجتماعی محسوب میشوند این پژوهش با یک نگاه نوآورانه، اهمیت «تحول شبکهها» را در تحول دیجیتالی این گونه از کتابخانه ها پررنگ کرده است.