دوره 26، شماره 4 - ( 10-1399 )
دوره 26 شماره 4 صفحات 628-597 |
برگشت به فهرست نسخه ها
دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران ، samiei.mitra66@gmail.com
چکیده: (3305 مشاهده)
هدف: رویکرد ایفلا در حرکت به‌سمت تدوین رهنمودهای کیفی بیشتر، بررسی قابلیت پیاده‌سازی این رهنمودها در کشورهایی است که از آن‌ها استفاده می‌کنند. پژوهش حاضر با هدف استخراج رهنمودهای کیفی مرتبط و بررسی قابلیت پیاده‌سازی آن‌ها در بافت کتابخانه‌های عمومی ایران انجام شده است.
روش: پژوهش حاضر از نظرِ هدف کاربردی و از نظرِ روش انجام از نوع آمیخته (ترکیبیِ اکتشافیِ متوالی) است. در بخش کیفی، با روش گروه کانونی به بررسی رهنمودهای ایفلا و تهیۀ سیاهۀ وارسی برای دسته‌بندی رهنمودها و تعیین گروه‌های ارزیابی‌کننده انجام شد. جامعۀ پژوهش در این بخش شامل 5 نفر از متخصصان تدوین استاندارد در کشور بودند که به‌روشِ نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. در بخش کمّی، ابزار جمع‌آوری داده‌ها پرسش‌نامه بود. جامعۀ پژوهش در این بخش 4 گروه ارزیابی‌کننده استانداردهای ایفلا در نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور بودند که شامل 80 نفر از مدیران و کارشناسان سازمانی، 111 نفر کتابدار، 21 نفر متخصص، و 342 نفرکاربر و در مجموع 559 نفر بودند. هر گروه با روش نمونه‌گیری و استفاده از جدول کرجسی و مورگان تعیین شدند. با توزیع پرسش‌نامه‌ها در میان 4 گروه ارزیابی‌کننده، جمع‌آوری داده‌ها انجام شد. تعداد پرسش‌نامه‌های بازگشتی از مدیران و کارشناسان سازمانی 81 پرسش‌نامه، کتابداران 110 پرسش‌نامه، متخصصان 21 پرسش‌نامه، و کاربران 342 پرسش‌نامه است. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی، درصد فراوانی و میانگین‌ها و آزمون کروسکال والیس با استفاده از نرم‌افزارهای اکسل و اس‌پی‌اس‌اس انجام شده است.
یافته‌ها: در بخش کیفی این پژوهش، از رهنمودهای مختلف ایفلا در 12 حوزۀ خدمات و برنامه‌های کتابخانه‌های عمومی برای گروه‌های مختلفِ جمعیت خدمت‌گیر، استخراج و در سیاهۀ وارسی در گروه کانونی تأیید شد. از مجموع 12 رهنمود (51 گزارۀ رهنمودیِ) بررسی‌شده، به‌طور کلی در 8 رهنمود از نظرِ گروه‌های ارزیابی‌کننده، بیشترین درصد فراوانی به «قابلیت پیاده‌سازی دارد» تعلق گرفته و در 4 رهنمود، بیشترین درصد فراوانی به «قابلیت پیاده‌سازی مشروط دارد» تعلق گرفته است. یافته‌ها در بخش کمّی و مقایسۀ میان 4 گروه در گزاره‌های مشترک با استفاده از آزمون ناپارامتریک کروسکال والیس نشان داد که اختلاف معناداری میان دیدگاه‌های گروه‌های ارزیاب در سه گروه کتابداران و متخصصان و مدیران و کارشناسان سازمانی وجود ندارد و این گروه‌ها نظرات یکدیگر را تأیید می‌کنند؛ اما بین دیدگاه این گروه‌ها و کاربران اختلاف معنادار وجود دارد. برای افزایش قابلیت پیاده‌سازی رهنمودهای ایفلا در کتابخانه‌های عمومی ایران راهکارهایی ارائه شده است. بازبینی یا تجدیدنظر در برخی دستورالعمل‌ها، شناخت جمعیت خدمت‌گیر، نیازسنجی کاربران، ایجاد کارگروهی متشکل از مدیران، کتابداران، متخصصان و کاربران در تنظیم و طراحی فعالیت‌های کتابخانه از جملۀ این راهکارها است.
اصالت/ارزش: بررسی منابع و پژوهش‌های مختلف داخلی و خارجی نشان داد که تاکنون پژوهشی به مدوّن‌سازی رهنمودهای کیفی ایفلا در زمینۀ خدمات و برنامه‌های کتابخانه‌های عمومی و بررسی قابلیت پیاده‌سازی آن‌ها از دیدگاه گروه‌های سیاست‌گذار و متخصص و ذی‌نفع نپرداخته است. یافته‌های این پژوهش می‌تواند در تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌گذاری‌ها در ارائه و اجرای خدمات و برنامه‌ها و تدوین استانداردها برای کتابخانه‌های عمومی مفید باشد.
روش: پژوهش حاضر از نظرِ هدف کاربردی و از نظرِ روش انجام از نوع آمیخته (ترکیبیِ اکتشافیِ متوالی) است. در بخش کیفی، با روش گروه کانونی به بررسی رهنمودهای ایفلا و تهیۀ سیاهۀ وارسی برای دسته‌بندی رهنمودها و تعیین گروه‌های ارزیابی‌کننده انجام شد. جامعۀ پژوهش در این بخش شامل 5 نفر از متخصصان تدوین استاندارد در کشور بودند که به‌روشِ نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. در بخش کمّی، ابزار جمع‌آوری داده‌ها پرسش‌نامه بود. جامعۀ پژوهش در این بخش 4 گروه ارزیابی‌کننده استانداردهای ایفلا در نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور بودند که شامل 80 نفر از مدیران و کارشناسان سازمانی، 111 نفر کتابدار، 21 نفر متخصص، و 342 نفرکاربر و در مجموع 559 نفر بودند. هر گروه با روش نمونه‌گیری و استفاده از جدول کرجسی و مورگان تعیین شدند. با توزیع پرسش‌نامه‌ها در میان 4 گروه ارزیابی‌کننده، جمع‌آوری داده‌ها انجام شد. تعداد پرسش‌نامه‌های بازگشتی از مدیران و کارشناسان سازمانی 81 پرسش‌نامه، کتابداران 110 پرسش‌نامه، متخصصان 21 پرسش‌نامه، و کاربران 342 پرسش‌نامه است. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی، درصد فراوانی و میانگین‌ها و آزمون کروسکال والیس با استفاده از نرم‌افزارهای اکسل و اس‌پی‌اس‌اس انجام شده است.
یافته‌ها: در بخش کیفی این پژوهش، از رهنمودهای مختلف ایفلا در 12 حوزۀ خدمات و برنامه‌های کتابخانه‌های عمومی برای گروه‌های مختلفِ جمعیت خدمت‌گیر، استخراج و در سیاهۀ وارسی در گروه کانونی تأیید شد. از مجموع 12 رهنمود (51 گزارۀ رهنمودیِ) بررسی‌شده، به‌طور کلی در 8 رهنمود از نظرِ گروه‌های ارزیابی‌کننده، بیشترین درصد فراوانی به «قابلیت پیاده‌سازی دارد» تعلق گرفته و در 4 رهنمود، بیشترین درصد فراوانی به «قابلیت پیاده‌سازی مشروط دارد» تعلق گرفته است. یافته‌ها در بخش کمّی و مقایسۀ میان 4 گروه در گزاره‌های مشترک با استفاده از آزمون ناپارامتریک کروسکال والیس نشان داد که اختلاف معناداری میان دیدگاه‌های گروه‌های ارزیاب در سه گروه کتابداران و متخصصان و مدیران و کارشناسان سازمانی وجود ندارد و این گروه‌ها نظرات یکدیگر را تأیید می‌کنند؛ اما بین دیدگاه این گروه‌ها و کاربران اختلاف معنادار وجود دارد. برای افزایش قابلیت پیاده‌سازی رهنمودهای ایفلا در کتابخانه‌های عمومی ایران راهکارهایی ارائه شده است. بازبینی یا تجدیدنظر در برخی دستورالعمل‌ها، شناخت جمعیت خدمت‌گیر، نیازسنجی کاربران، ایجاد کارگروهی متشکل از مدیران، کتابداران، متخصصان و کاربران در تنظیم و طراحی فعالیت‌های کتابخانه از جملۀ این راهکارها است.
اصالت/ارزش: بررسی منابع و پژوهش‌های مختلف داخلی و خارجی نشان داد که تاکنون پژوهشی به مدوّن‌سازی رهنمودهای کیفی ایفلا در زمینۀ خدمات و برنامه‌های کتابخانه‌های عمومی و بررسی قابلیت پیاده‌سازی آن‌ها از دیدگاه گروه‌های سیاست‌گذار و متخصص و ذی‌نفع نپرداخته است. یافته‌های این پژوهش می‌تواند در تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌گذاری‌ها در ارائه و اجرای خدمات و برنامه‌ها و تدوین استانداردها برای کتابخانه‌های عمومی مفید باشد.
نوع مطالعه: كيفي |
موضوع مقاله:
استانداردهاي كتابخانه‌اي
دریافت: 1399/3/10 | پذیرش: 1399/7/1 | انتشار: 1399/12/10
دریافت: 1399/3/10 | پذیرش: 1399/7/1 | انتشار: 1399/12/10
فهرست منابع
1. ابدالی، مرتضی (1397). بررسی وضعیت کتابخانه‌های عمومی استان چهارمحال و بختیاری در جهت انطباق با استانداردهای ایفلا (پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد). دانشگاه قم، قم، ایران.
2. ادارۀ استاندارد نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور (1394). خدمات و تجهیزات فناوری اطلاعات. تهران: نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور.
3. ادارۀ استاندارد نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور (1395). خدمات کتابخانه‌های عمومی برای نابینایان و کم‌بینایان. تهران: نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور؛ مؤسسۀ انتشارات کتاب نشر.
4. ادارۀ استاندارد نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور (1398). استاندارد خدمات کتابخانۀ عمومی برای کودکان و نوجوانان. تهران: نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور؛ مؤسسۀ انتشارات کتاب نشر.
5. ادارۀ استاندارد نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور (1399). استاندارد کتابخانه‌های عمومی ایران. تهران: نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور؛ مؤسسۀ انتشارات کتاب نشر.
6. بازرگان، عباس؛ سرمد، زهره؛ حجازی، الهه (1386). روش‌های تحقیق در علوم رفتاری. تهران: آگه.
7. خاکساریان، امید (1397). ارزیابی بخش کودک و نوجوان کتابخانه‌های عمومی استان اصفهان در سال 96 و مقایسۀ آن با رهنمودهای ایفلا (پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد). دانشگاه قم، قم، ایران.
8. رحیمی،کریم (1386). بررسی وضعیت کتابخانه‌های عمومی استان آذربایجان غربی و مقایسۀ تطبیقی آن با استانداردهای ایفلا (پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد). دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.
9. زرداری، سولماز؛ عطاپور، هاشم؛ مجیدی، اکبر؛ و اکبرنژاد، رضا (1398). موانع و راهبردهای ارائۀ خدمات کتابخانه‌های عمومی به گروه‌های قومی و اقلیت‌ها در جوامع چندفرهنگی بر اساس تجربیات جهانی. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی. ۲۵(۴)، ۶۷۳-۷۰۰.
10. سازمان ملی استاندارد ایران (1396). تراکنش امانت‌های بین‌کتابخانه‌ای (شمارۀ استاندارد ملی 21872). تهران: سازمان ملی استاندارد ایران؛ نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور.
11. سازمان ملی استاندارد ایران (1396). شرایط کیفی و آمارهای پایه برای ساختمان کتابخانه‌ها: فضا، عملکرد و طراحی (شمارۀ استاندارد ملی 22150). تهران: سازمان ملی استاندارد ایران؛ نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور.
12. قهنویه، حسن (1384). بررسی وضعیت کتابخانه‌های عمومی شهر اصفهان و مقایسۀ تطبیقی آن با استانداردهای ایفلا (پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد). دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.
13. میرکی، صفورا؛ فامیل روحانی سیدعلی‌اکبر و چشمه‌سهرابی، مظفر (1391). بررسی تطبیقی وضعیت کتابخانه‌های عمومی شهرستان‌های استان کردستان در مقایسه با استانداردهای ایفلا. دانش‌شناسی، 5(17)، 71-84.
14. نصیری‌مقدم، محمد (1390). ارزیابی توان کتابخانه‌های عمومی شهر مشهد در پاسخ‌گویی به نیازهای فیزیکی و اطلاعاتی معلولان بر اساس استانداردهای جهانی و کشوری (پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد). دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |