دوره 26، شماره 3 - ( 10-1399 )
دوره 26 شماره 3 صفحات 465-439 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Mahboub S, Mansourian Y, Fazeli N. The Reading Crisis in Iran (During the 1960s and 1970s): A Critical Discourse Analysis. Research on Information Science and Public Libraries 2020; 26 (3) :439-465
URL: http://publij.ir/article-1-2153-fa.html
URL: http://publij.ir/article-1-2153-fa.html
محبوب سیامک، منصوریان یزدان، فاضلی نعمت‌الله. واکاوی بحران مطالعه در ایران با تکیه بر چهارچوب تحلیل انتقادی گفتمان. تحقیقات اطلاع‌رسانی و كتابخانه‌های عمومی. 1399; 26 (3) :439-465
علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران ، siamak.mahboub@gmail.com
چکیده: (3176 مشاهده)
هدف: این پژوهش قصد دارد نشان دهد متون مختلف چگونه در قالب گفتمانِ «بحران مطالعه» در دهه‌های چهل و پنجاه شمسی، زمینه‌ای برای گفت‌وگو دربارۀ خواندن ایجاد کرده و توزیع نیروها پیرامون آن را سامان داده‌اند.
روش: روش این پژوهش تحلیل انتقادی گفتمان فرکلاف است. متون مرتبط با خواندن از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی گردآوری شد (425 متن). در مرحلۀ نخست، هر متن پس از تمام‌خوانی، در یک یا چند گفتمان کدگذاری شد. از میان آن‌ها متن‌هایی ذیلِ کد «گفتمان بحران مطالعه»، جدا شده و طی دو مرحلۀ بعد کدگذاری شدند. در مرحلۀ دوم، بر اساس چهارچوب تحلیل گفتمان فرکلاف، هر پاره‌متن در یک یا چند عنصر گفتمانی (محور) قرار گرفت (433 پاره‌متن). در مرحلۀ سوم، مفاهیم مشابهی که در یک محور گنجانده شده بودند، دسته‌بندی و نام‌گذاری شدند. کدگذاری تا جایی پیش رفت که برای توصیف تمام مؤلفه‌های گفتمانی منتخب، دادۀ کافی گردآوری شد و پژوهشگر توانست به رابطه‌ای منطقی میان داده‌ها دست پیدا کند.
یافته‌ها: گفتمان بحران مطالعه از مشروطه آغاز می‌شود و در دهه‌های چهل و پنجاه شمسی به اوج می‌رسد. سخن‌گویان اصلی آن ناشران هستند و با تکیه بر آمار میزان نشر و میزان مطالعه، وضعیت خواندن را بحرانی نشان می‌دهند و تلاش می‌کنند بازار کتاب را رونق بخشند. در این گفتمان، خواننده بیش از هرچیز با صفت خریدار بازنمایی می‌شود و عمل خواندن و خریدن هم‌سان تلقی می‌شود. کتاب در معنای خواندنی‌های علمی معطوف به عمل، خواندنی‌های تاریخی و ادبیات کلاسیک به کار می‌‌رود. این گفتمان دو نوع نهاد را توجیه می‌کند: نهادهای سلبی، برای کنترل ورود کتاب بد به بازار و نهادهای ایجابی، مسئول پشتیبانی از تولید کتاب‌های خوب در بازار. سامان گفتمان به‌گونه‌ای است که هم سود ناشران تضمین شود و هم از الگوی توسعۀ پهلوی حمایت شود. این گفتمان محل تفاهم دولت و ناشران است و هرچیز که برهم‌زنندۀ این تفاهم باشد نوعی اخلال در نظم تلقی می‌شود که با عناوین مختلف و با تکیه بر مکانیسم‌های مختلف طرد می‌شود.
اصالت/ارزش: این پژوهش با بررسی نحوۀ سخن گفتن دربارۀ خواندن، نحوۀ سامان دادن نیروهای مختلف پیرامون آن را نشان می‌دهد و از این منظر می‌تواند در سیاست‌گذاری خواندن و فعالیت‌های ترویجی مفید باشد.
روش: روش این پژوهش تحلیل انتقادی گفتمان فرکلاف است. متون مرتبط با خواندن از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی گردآوری شد (425 متن). در مرحلۀ نخست، هر متن پس از تمام‌خوانی، در یک یا چند گفتمان کدگذاری شد. از میان آن‌ها متن‌هایی ذیلِ کد «گفتمان بحران مطالعه»، جدا شده و طی دو مرحلۀ بعد کدگذاری شدند. در مرحلۀ دوم، بر اساس چهارچوب تحلیل گفتمان فرکلاف، هر پاره‌متن در یک یا چند عنصر گفتمانی (محور) قرار گرفت (433 پاره‌متن). در مرحلۀ سوم، مفاهیم مشابهی که در یک محور گنجانده شده بودند، دسته‌بندی و نام‌گذاری شدند. کدگذاری تا جایی پیش رفت که برای توصیف تمام مؤلفه‌های گفتمانی منتخب، دادۀ کافی گردآوری شد و پژوهشگر توانست به رابطه‌ای منطقی میان داده‌ها دست پیدا کند.
یافته‌ها: گفتمان بحران مطالعه از مشروطه آغاز می‌شود و در دهه‌های چهل و پنجاه شمسی به اوج می‌رسد. سخن‌گویان اصلی آن ناشران هستند و با تکیه بر آمار میزان نشر و میزان مطالعه، وضعیت خواندن را بحرانی نشان می‌دهند و تلاش می‌کنند بازار کتاب را رونق بخشند. در این گفتمان، خواننده بیش از هرچیز با صفت خریدار بازنمایی می‌شود و عمل خواندن و خریدن هم‌سان تلقی می‌شود. کتاب در معنای خواندنی‌های علمی معطوف به عمل، خواندنی‌های تاریخی و ادبیات کلاسیک به کار می‌‌رود. این گفتمان دو نوع نهاد را توجیه می‌کند: نهادهای سلبی، برای کنترل ورود کتاب بد به بازار و نهادهای ایجابی، مسئول پشتیبانی از تولید کتاب‌های خوب در بازار. سامان گفتمان به‌گونه‌ای است که هم سود ناشران تضمین شود و هم از الگوی توسعۀ پهلوی حمایت شود. این گفتمان محل تفاهم دولت و ناشران است و هرچیز که برهم‌زنندۀ این تفاهم باشد نوعی اخلال در نظم تلقی می‌شود که با عناوین مختلف و با تکیه بر مکانیسم‌های مختلف طرد می‌شود.
اصالت/ارزش: این پژوهش با بررسی نحوۀ سخن گفتن دربارۀ خواندن، نحوۀ سامان دادن نیروهای مختلف پیرامون آن را نشان می‌دهد و از این منظر می‌تواند در سیاست‌گذاری خواندن و فعالیت‌های ترویجی مفید باشد.
نوع مطالعه: كيفي |
موضوع مقاله:
ترويج فرهنگ کتابخوانی و مطالعه در خانواده‌ها، مدرسه و جامعه
دریافت: 1398/5/29 | پذیرش: 1399/4/22 | انتشار: 1399/10/10
دریافت: 1398/5/29 | پذیرش: 1399/4/22 | انتشار: 1399/10/10
فهرست منابع
1. احمدی، اصغر (1396). ادبیات ستیزنده: تبیین جامعه‌شناختی تولید و محتوای گفتمان ادبیات داستانی سیاسی در دهه‌های چهل و پنجاه شمسی. تهران: آگاه.
2. شقاقی، مهدی؛ و فدائی، غلامرضا (1392). تحلیل گفتمان انتقادی و کاربرد آن در پژوهش‌های علم اطلاع‌رسانی. تحقیقات کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاهی، 47(1)، 26-5.
3. فوکو، میشل (1378). مراقبت و تنبیه: تولد زندان (نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، مترجمان). تهران: نی.
4. قاسمی، سید‌فرید (1380). کتاب. تهران: مرکز.
5. کوهستانی‌نژاد، مسعود (1382). قرائت‌خانه‌های ایران: از آغاز تا سال 1311 شمسی. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
6. کوهستانی‌نژاد، مسعود (1395). اخبار و اعلان کتاب و کتابخانه به روایت مطبوعات 1285-1304 شمسی. تهران: خانه کتاب.
7. مرکز خدمات کتابداری (1361). مقاله‌نامۀ کتاب،کتابخانه و کتابداری: شامل مشخصات مقاله‌هایی از سال 1330 تا 1358. تهران.
8. میلز، سارا (1388). گفتمان (فتاح محمدی، مترجم). تهران: هزارۀ سوم.
9. یورگنسن، م.، و فیلیپس، ل. (1389). نظریه و روش در تحلیل گفتمان (هادی جلیلی، مترجم). تهران: نی.
10. Chartier, R. (1994). The order of books: readers, authors, and libraries in Europe between the fourteenth and eighteenth centuries. Stanford: Stanford University Press.
11. Fairclough, N. (2003). Analysing Discourse: Textual analysis for social research. London, NewYork: Routledge.
12. Flint, K. (2002). Reading practices. In D. Finkelstein & A. McCleery (Eds.), The book history reader (pp. 316-326.). London: routledge.
13. Fuller, D. (2008). Reading as social practice: The beyond the book research project. Journal of popular narrative media, 1(2), 211-217.
14. Gee, J. P. (2016). Discourse and sociocultural studies in reading. In Handbook of Reading Research (pp. 195-208). Taylor and Francis.
15. Kiili, C. (2012). Online reading as an individual and social practice. Jyväskylä: University of Jyväskylä.
16. Majzub, R., & Abu, S. (2010). The practice of reading books and reading to children in the context of peer-groups in the preschool classroom. Procedia-social and behavioral sciences, 9, 753-757.
17. Millis, K. K. (1995). Encoding discourse perspective during the reading of a literary text. Poetics, 23(3), 235-253.
18. Peskin, J. (1998). Constructing meaning when reading poetry: An expert-novice study. Cognition and Instruction, 16(3), 235-263.
19. Phillips, G., & McNaughton, S. (1990). The practice of storybook reading to preschool children in mainstream New Zealand families. Reading Research Quarterly, 25(3), 196-212.
20. Richardson, A. (1994). Literature, education, and romanticism: Reading as social practice, 1780-1832. Cambridge: Cambridge University Press.
21. Sicherman, B. (2007). Ideologies and Practices of Reading. D. D. Hal. In Casper, S. E., Groves, J. D., Nissenbaum, S. W., Winship, M., & Nissenbaum, S. W. (Eds.), A history of the book in America 1840-1880: Vol. 3. The Industrial Book, 1840-1880 (pp. 280-302). Chapel Hill: The University of North Carolina Press.
22. Sourvinou-Inwood, C. (1989). Assumptions and the creation of meaning: reading Sophocles' Antigone. The Journal of Hellenic Studies, 109, 134-148.
23. Taipale, S. (2015). Bodily dimensions of reading and writing practices on paper and digitally. Telematics and Informatics, 32(4), 766-775.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
