دوره 26، شماره 3 و 3 - ( 10-1399 )
دوره 26 شماره 3 و 3 صفحات 439-465 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Mahboub S, Mansourian Y, Fazeli N. The Reading Crisis in Iran (During the 1960s and 1970s): A Critical Discourse Analysis. Research on Information Science & Public Libraries. 2020; 26 (3 and 3) :439-465
URL: http://publij.ir/article-1-2153-fa.html
URL: http://publij.ir/article-1-2153-fa.html
محبوب سیامک، منصوریان یزدان، فاضلی نعمت‌الله. واکاوی بحران مطالعه در ایران با تکیه بر چهارچوب تحلیل انتقادی گفتمان. تحقيقات اطلاع‌رساني و كتابخانه‌هاي عمومي. 1399; 26 (3 و 3) :439-465
علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران ، siamak.mahboub@gmail.com
چکیده: (45 مشاهده)
هدف: این پژوهش قصد دارد نشان دهد متون مختلف چگونه در قالب گفتمانِ «بحران مطالعه» در دهه‌های چهل و پنجاه شمسی، زمینه‌ای برای گفت‌وگو دربارۀ خواندن ایجاد کرده و توزیع نیروها پیرامون آن را سامان داده‌اند.
روش: روش این پژوهش تحلیل انتقادی گفتمان فرکلاف است. متون مرتبط با خواندن از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی گردآوری شد (425 متن). در مرحلۀ نخست، هر متن پس از تمام‌خوانی، در یک یا چند گفتمان کدگذاری شد. از میان آن‌ها متن‌هایی ذیلِ کد «گفتمان بحران مطالعه»، جدا شده و طی دو مرحلۀ بعد کدگذاری شدند. در مرحلۀ دوم، بر اساس چهارچوب تحلیل گفتمان فرکلاف، هر پاره‌متن در یک یا چند عنصر گفتمانی (محور) قرار گرفت (433 پاره‌متن). در مرحلۀ سوم، مفاهیم مشابهی که در یک محور گنجانده شده بودند، دسته‌بندی و نام‌گذاری شدند. کدگذاری تا جایی پیش رفت که برای توصیف تمام مؤلفه‌های گفتمانی منتخب، دادۀ کافی گردآوری شد و پژوهشگر توانست به رابطه‌ای منطقی میان داده‌ها دست پیدا کند.
یافته‌ها: گفتمان بحران مطالعه از مشروطه آغاز می‌شود و در دهه‌های چهل و پنجاه شمسی به اوج می‌رسد. سخن‌گویان اصلی آن ناشران هستند و با تکیه بر آمار میزان نشر و میزان مطالعه، وضعیت خواندن را بحرانی نشان می‌دهند و تلاش می‌کنند بازار کتاب را رونق بخشند. در این گفتمان، خواننده بیش از هرچیز با صفت خریدار بازنمایی می‌شود و عمل خواندن و خریدن هم‌سان تلقی می‌شود. کتاب در معنای خواندنی‌های علمی معطوف به عمل، خواندنی‌های تاریخی و ادبیات کلاسیک به کار می‌‌رود. این گفتمان دو نوع نهاد را توجیه می‌کند: نهادهای سلبی، برای کنترل ورود کتاب بد به بازار و نهادهای ایجابی، مسئول پشتیبانی از تولید کتاب‌های خوب در بازار. سامان گفتمان به‌گونه‌ای است که هم سود ناشران تضمین شود و هم از الگوی توسعۀ پهلوی حمایت شود. این گفتمان محل تفاهم دولت و ناشران است و هرچیز که برهم‌زنندۀ این تفاهم باشد نوعی اخلال در نظم تلقی می‌شود که با عناوین مختلف و با تکیه بر مکانیسم‌های مختلف طرد می‌شود.
اصالت/ارزش: این پژوهش با بررسی نحوۀ سخن گفتن دربارۀ خواندن، نحوۀ سامان دادن نیروهای مختلف پیرامون آن را نشان می‌دهد و از این منظر می‌تواند در سیاست‌گذاری خواندن و فعالیت‌های ترویجی مفید باشد.
روش: روش این پژوهش تحلیل انتقادی گفتمان فرکلاف است. متون مرتبط با خواندن از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی گردآوری شد (425 متن). در مرحلۀ نخست، هر متن پس از تمام‌خوانی، در یک یا چند گفتمان کدگذاری شد. از میان آن‌ها متن‌هایی ذیلِ کد «گفتمان بحران مطالعه»، جدا شده و طی دو مرحلۀ بعد کدگذاری شدند. در مرحلۀ دوم، بر اساس چهارچوب تحلیل گفتمان فرکلاف، هر پاره‌متن در یک یا چند عنصر گفتمانی (محور) قرار گرفت (433 پاره‌متن). در مرحلۀ سوم، مفاهیم مشابهی که در یک محور گنجانده شده بودند، دسته‌بندی و نام‌گذاری شدند. کدگذاری تا جایی پیش رفت که برای توصیف تمام مؤلفه‌های گفتمانی منتخب، دادۀ کافی گردآوری شد و پژوهشگر توانست به رابطه‌ای منطقی میان داده‌ها دست پیدا کند.
یافته‌ها: گفتمان بحران مطالعه از مشروطه آغاز می‌شود و در دهه‌های چهل و پنجاه شمسی به اوج می‌رسد. سخن‌گویان اصلی آن ناشران هستند و با تکیه بر آمار میزان نشر و میزان مطالعه، وضعیت خواندن را بحرانی نشان می‌دهند و تلاش می‌کنند بازار کتاب را رونق بخشند. در این گفتمان، خواننده بیش از هرچیز با صفت خریدار بازنمایی می‌شود و عمل خواندن و خریدن هم‌سان تلقی می‌شود. کتاب در معنای خواندنی‌های علمی معطوف به عمل، خواندنی‌های تاریخی و ادبیات کلاسیک به کار می‌‌رود. این گفتمان دو نوع نهاد را توجیه می‌کند: نهادهای سلبی، برای کنترل ورود کتاب بد به بازار و نهادهای ایجابی، مسئول پشتیبانی از تولید کتاب‌های خوب در بازار. سامان گفتمان به‌گونه‌ای است که هم سود ناشران تضمین شود و هم از الگوی توسعۀ پهلوی حمایت شود. این گفتمان محل تفاهم دولت و ناشران است و هرچیز که برهم‌زنندۀ این تفاهم باشد نوعی اخلال در نظم تلقی می‌شود که با عناوین مختلف و با تکیه بر مکانیسم‌های مختلف طرد می‌شود.
اصالت/ارزش: این پژوهش با بررسی نحوۀ سخن گفتن دربارۀ خواندن، نحوۀ سامان دادن نیروهای مختلف پیرامون آن را نشان می‌دهد و از این منظر می‌تواند در سیاست‌گذاری خواندن و فعالیت‌های ترویجی مفید باشد.
نوع مطالعه: كيفي |
موضوع مقاله:
ترويج فرهنگ کتابخوانی و مطالعه در خانواده‌ها، مدرسه و جامعه
دریافت: 1398/5/29 | پذیرش: 1399/4/22 | انتشار: 1399/10/10 | انتشار الکترونیک: 1399/10/10
دریافت: 1398/5/29 | پذیرش: 1399/4/22 | انتشار: 1399/10/10 | انتشار الکترونیک: 1399/10/10
ارسال پیام به نویسنده مسئول
