دوره 25، شماره 2 - ( 6-1398 )                   دوره 25 شماره 2 صفحات 290-257 | برگشت به فهرست نسخه ها

XML English Abstract Print


دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی ، A.sadeghi@kntu.ac.ir
چکیده:   (4041 مشاهده)
هدف: هدف اصلی این پژوهش مکان‌یابی کتابخانه­‍‌های عمومی در شهر بجنورد بر اساس شاخص‌­های مرکزیت، سازگاری و ویژگی­‌های طبیعی زمین است. از دیگر اهداف این تحقیق، شناسایی معیارهای اصلی در مکان‌یابی کتابخانه­‌ها، تعیین روش مناسب برای استانداردسازی و وزن­دهی به معیارها و تعریف سناریوهای مناسب برای هر کدام از پهنه­‌های منتخب بر اساس ویژگی­‌های کالبدی آن است.
روش‌: روش پژوهش حاضر، توصیفی با ماهیت کاربردی و رویکرد کمی است و برای گردآوری­‌داده‌­های پژوهش از روش  پیمایشی استفاده شده است. برای استانداردسازی نقشه­‌های معیارها از توابع فازی، برای وزن‌‌دهی به معیارهای مکان‌یابی از فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی فازی و برای تلفیق معیارها از ترکیب خطی وزن‌­دار استفاده شده است. برای وزن‌­دهی به معیارها از روش دلفی و ابزار پرسش‌نامۀ مقایسۀ زوجی استفاده ‌شده است که جامعۀ آماری را خبرگان و کارشناسان مرتبط با امور مکان‌یابی کتابخانه­‌ها تشکیل می‌­دهند و 12 نفر  به‌عنوان نمونه به‌صورت غیرتصادفی هدفمند انتخاب شده‌اند.
یافته­‌ها: یافته‌­های تحقیق حاکی از آن بوده است که به‌طورکلی ازنظر اهمیت وزن نهایی معیارها، تراکم جمعیت، قابلیت دسترسی، فاصله از کتابخانه‌­های موجود، نزدیکی به مراکز آموزشی و نزدیکی به مراکز فرهنگی و مذهبی به‌ترتیب دارای بیشترین اهمیت بوده­‌اند. با تلفیق معیارهای درنظرگرفته‌شده در این تحقیق، 6 پهنۀ دارای تناسب بالای مکانی برای کتابخانه بوده است. همچنین با توجه به سرانۀ استاندارد، شهر بجنورد نیاز به 3 کتابخانۀ جدید دارد که با توجه به سیاست­های درنظرگرفته‌شده می­‌توان از بین 6 پهنۀ دارای تناسب بالای مکانی انتخاب کرد.
اصالت/ارزش: مکان‌یابی پهنه­‌های مناسب برای احداث کتابخانه­ پیش از ساخت کتابخانه می­‌تواند از بسیاری از هزینه‌­های اضافی جلوگیری کند. علاوه بر این، مکان‌یابی صحیح­ کتابخانه­‌ها می­‌تواند در افزایش کارایی کتابخانه­‌ها تأثیر بسزایی داشته باشد. با توجه به محدودیت بودجه­‌ای و سیاست‌های تجهیز کتابخانه‌­ها، استراتژی‌­های مختلفی در زمینۀ اجاره کردن یک مکان برای کتابخانه یا احداث کتابخانۀ جدید در نظر گرفته می‌شود. بنابراین، در این تحقیق با رویکردی نوآورانه بر اساس وضعیت کاربری‌­های موجود و کیفیت ابنیه، پیشنهاد‌ها و سناریوهایی برای احداث و یا اجارۀ مکان برای کتابخانه در پهنه­‌های منتخب ارائه ‌شده است. همچنین، مهم­ترین مسئله­‌ای که کمتر بدان توجه داشته­‌اند، عدم قطعیت در قضاوت‌­ها است. بنابراین، برای رفع این مسئله در این تحقیق از روش تصمیم­‌گیری چندشاخصۀ فازی برای وزن­دهی به معیارها استفاده‌ شده است.

 
متن کامل [PDF 1410 kb]   (1950 دریافت)    
نوع مطالعه: كمّي | موضوع مقاله: تحليل آماري
دریافت: 1397/4/28 | پذیرش: 1397/9/17 | انتشار: 1398/7/24

فهرست منابع
1. آقاجانی، حسین؛ صباغی‌آبکوه، شیرین (1393). ارزیابی دسترسی فضایی به کتابخانه‌های اقماری و منطقه‌ای (مطالعه‌ی موردی: کلان‌شهر مشهد). کتابداری و اطلاع‌رسانی، 17(1)، 115-133.
2. اباذری، زهرا؛ باب‌الحوائجی، فهیمه؛ جهانگیری فرد، بهنام (1392). مکان‌یابی کتابخانه‌های عمومی منطقه چهار شهر تهران با استفاده از GIS. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، 19(4)، 547-527.
3. اشرفی، حجت (1388). کتابخانه‌های عمومی و نیازهای جمعیتی ایران. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، 15(2)، 122-97.
4. بهاروند، سیامک؛ سارویی، حمزه؛ سوری، سلمان (1396). پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش با استفاده از روش ترکیب خطی وزن‌دار مطالعه موردی: حوزه ده‌سفید، استان لرستان. فصلنامه جغرافیای طبیعی، 10(1)، 86-75.
5. پورمحمدی، محمدرضا؛ عساکره، ماجد (1391). ارزیابی مکان‌یابی کاربری‌های آموزشی (مدارس ابتدایی) شهر شادگان. مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 3(2)، 20-1.
6. حسینی، علی؛ علیمرادی، طاهره؛ احدنژاد روشی، محمد؛ مختارپور، رضا؛ خاصه، علی‌اکبر (1393). مکان‌یابی کتابخانه‌های عمومی شهر رشت با استفاده از سامانه‌ی اطلاعات جغرافیایی. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، 20(2)، 296-277.
7. حیدریان، پیمان؛ رنگزن، کاظم؛ ملکی، سعید؛ تقی‌زاده، ایوب؛ عزیزی‌قلاتی، سارا (1393). مکان‌یابی محل دفن پسماند شهری با استفاده از مدل‌های Fuzzy-AHP و Fuzzy-TOPSIS در محیط GIS: مطالعه موردی شهر پاکداشت استان تهران. مجله بهداشت و توسعه، 3(1)، 13-1.
8. دهقانی‌سانیج، جلال؛ محمودی، حسن (1390). شناسایی و رتبه‌بندی معیارهای مؤثر بر مکان‌یابی کتابخانه‌های عمومی با استفاده از ANP و TOPSIS فازی. کتابداری و اطلاع‌رسانی، 14(1)، 345-319.
9. زوارقی، رسول؛ سالکی ملکی، محمدعلی؛ قاسمی خوئی، معصومه؛ سالکی ملکی، فاطمه (1393). مکان‌یابی کتابخانه‌های عمومی با استفاده از تکنیک تاپسیس- فازی: بررسی موردی کتابخانه‌های عمومی شهر تبریز، تحقیقات و اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های عمومی، 20(2)، 275-253.
10. عشورنژاد، غدیر؛ عباسپور، رحیم‌علی (1392). به‌کارگیری خوشه‌بندی خاکستری و توابع پایه شعاعی در پهنه‌بندی اقتصادی کلان‌شهر تهران با تمرکز بر استقرار مؤسسات مالی و اعتباری. فصلنامه مدیریت شهری، 32(2)، 244-227.
11. عفیفیان، فرزانه؛ حیاتی، زهیر؛ گلی، علی (1392). شناسایی و رتبه‌بندی عوامل مؤثر بر مکان‌یابی کتابخانه‌های عمومی با استفاده از روش فرایند سلسله مراتبی گروهی. فصلنامه نظام‌ها و خدمات اطلاعاتی، 2(2)، 90-79.
12. عفیفیان، فرزانه؛ حیاتی، زهیر؛ گلی، علی (1393). مکان‌یابی کتابخانه‌های عمومی با سامانه‌ی اطلاعات جغرافیایی نمونه: شهر شیراز. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، 20(2)، 251-229.
13. غفاری، رامین؛ شفقی، سیروس؛ صالحی، نگین (1389). ارزیابی سازگاری کاربری اراضی شهری با استفاده از مدل تصمیم‌گیری چند معیاره فازی. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه، 1(4)، 76-59.
14. کیاورز مقدم، حمید؛ کیاورز مقدم، مجید (1390). مکان‌یابی مراکز فرهنگی با استفاده از سیستم‌های اطلاعات مکانی. نشریه علمی- ترویجی مهندسی نقشه‌برداری و اطلاعات مکانی، 2(2)، 13-1.
15. مافی، عزت‌الله؛ قاسمی خوزانی، محمد؛ خیام‌پور، روح‌الله؛ حیاتی، سلمان (1392). تحلیل مکان‌یابی جایگاه‌های سوخت CNG در شهر مشهد با استفاده از مدل AHP در GIS. مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، 20(1)، 42-21.
16. محمودزاده، حسن؛ نوری، الهه (1396). بررسی توزیع فضایی کتابخانه‌های عمومی شهر ارومیه با استفاده از الگوریتم‌های فازی و GIS با تأکید بر عدالت اجتماعی. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، 23(4)، 465-441.
17. مختارپور، رضا (1387). مکان‌یابی کتابخانه‌های عمومی کشور: ضرورت و مؤلفه‌ها (با تأکید بر سامانه‌ی اطلاعات جغرافیایی). علوم و فناوری اطلاعات، 24(1)، 217-203.
18. معصومی، مرضیه؛ فرج‌زاده، منوچهر (1386). تحلیل فضایی کتابخانه‌های عمومی منطقه 12 تهران با استفاده از GIS. فصلنامه مدرس علوم انسانی، 48(3)، 211-191.
19. منصوری، سمیه (1392، اسفند). توزیع فضایی و مکان‌یابی کتابخانه‌های عمومی با استفاده از مدل AHP و تکنیک GIS (مطالعه موردی: شهر همدان). مقاله ارائه‌شده در اولین همایش ملی جغرافیا، شهرسازی و توسعه پایدار، تهران.
20. نصرتی، کاظم؛ حسین‌زاده، محمدمهدی؛ بهرامی، نگار (1396). تعیین مناطق مناسب تغذیه‌ی مصنوعی سفره‌های آب زیرزمینی شهرستان روانسر. مجله منابع طبیعی ایران، 70(4)، 1031- 1043.
21. هاشمی، ماجد؛ اصغری، آزاد؛ رحمتی، حیدر (1393). مکان‌یابی کتابخانه‌های عمومی شهر سقز با استفاده از سامانۀ اطلاعات جغرافیایی، فصلنامه آمایش محیط، 26، 151-168. Chang, D. Y. (1996). Applications of the extent analysis method on fuzzy AHP. European journal of operational research, 95(3), 649-655. [DOI:10.1016/0377-2217(95)00300-2]
22. Dashti Nasserrabadi, H., Shahabi, H., Keihanfard, S., Rahim Mashahi, D., & Khodakarami, M. (2013). Application of Fuzzy Set Theory and SPOT Satellite Images in Site Selection of Public Libraries (Case Study: Saqqez City, Iran). Research Journal of Applied Sciences, Engineering and Technology, 6(6), 1122-1128. [DOI:10.19026/rjaset.6.4023]
23. Huhndorf, S., & Działek, J. (2017). Assessment of the walking accessibility of public libraries in Krakow using the E2SFCA approach. Urban Development issues, 54, 5-14. [DOI:10.1515/udi-2017-0007]
24. Koontz, C. M., Jue, D. K., & Bishop, B. W. (2009). Public library facility closure: An investigation of reasons for closure and effects on geographic market areas. Library & Information Science Research, 31(2), 84-91. [DOI:10.1016/j.lisr.2008.12.002]
25. Lim, H. K., & Park, S. J. (2015). Designing a GIS-based planning support system for a public library building project. Journal of Librarianship and Information Science, 47(3), 254-264. [DOI:10.1177/0961000614532673]
26. Park, S. J., & Lee, J. Y. (2005). A Study on the Site Selection of Public Libraries Using Analytic Hierarchy Process Technique and Geographic Information System. Journal of the Korean Society for information Management, 22(1), 65-85. [DOI:10.3743/KOSIM.2005.22.1.065]

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.