Research on Information Science and Public Libraries
تحقیقات اطلاعرسانی و كتابخانههای عمومی
Research on Information Science and Public Libraries
Literature & Humanities
http://publij.ir
1
admin
2645-5730
2645-6117
10.61186/publij
fa
jalali
1397
8
1
gregorian
2018
11
1
24
2
online
1
fulltext
other
سخن سردبیر: چالشهای سردبیری
Editor's Note: The Challenges of Editing
پژوهشهاي نظری در كتابداري و اطلاعرساني
Theoretical Research on Library and Information Science
كمّي
quantitative
<span style="font-family:nasimYW;"><span style="font-size:14px;">چالش<span dir="LTR">‎</span>های سردبیری فراوان است و من در اینجا به بعضی از آنها اشاره می<span dir="LTR">‎</span>کنم. البته بسیاری از این چالش<span dir="LTR">‎</span>ها به همۀ نشریات مربوط است؛ اگر چه هر نشریهای هم ممکن است مشکلات خاص خود را داشته باشد. نکتهای که عموم مقالات گرفتار آنها هستند عدم توجه به <strong>ضرورت، هدف و فایده</strong> مقالهها است. گاهی یک یا دو مورد از آنها و گاه هر سه با هم مورد غفلت قرار می­گیرند و یا توجه به آنها کمرنگ می­شود. توضیح اینکه اگر مقاله <strong>ضرورت</strong> داشته باشد به این معنا است که مقاله از یک نیازی و بهویژه از<strong> نیاز بومی</strong> برخاسته است و اگر چنین باشد طبعاً دو مقوله <strong>هدف</strong> و <strong>فایده</strong> هم در آن مستتر است. در اینجا فقط <strong>اولویت</strong> میماند که باید لحاظ شود. یعنی مقالهای ممکن است <strong>ضرورت</strong> داشته باشد ولی در <strong>اولویت</strong> نباشد. همچنین مقاله­ای ممکن است <strong>هدف</strong> مشخصی داشته باشد در حالیکه <strong>ضرورت</strong> و <strong>اولویتی</strong> بر آن مترتب نباشد و یا فایده مقاله کم باشد و حتی بیفایده باشد؛ هرچند مشکل نویسنده را برای مقاصد خاصش برطرف کند.<br>
روال ما در نشریۀ تحقیقات اطلاع<span dir="LTR">‎</span>رسانی و کتابخانه<span dir="LTR">‎</span>های عمومی به این ترتیب است: ابتدا مقاله<span dir="LTR">‎</span>های دریافتی را در هیئتی دو یا سه نفره بررسی اجمالی می<span dir="LTR">‎</span>کنیم تا چنانچه استواری کافی داشت و مرتبط به کتابخانه<span dir="LTR">‎</span>های عمومی بود، آنها را از طریق سامانۀ فصلنامه برای اعضای هیئت تحریریه می<span dir="LTR">‎</span>فرستیم تا ظرف مدت محدودی نظر خود را در مورد پذیرش یا عدم پذیرش مقاله بیان و داور پیشنهادی خود را از فهرست نام داوران موجود در سامانه و یا افراد صاحب<u style="text-underline:words;"></u>نظر دیگر خارج از سامانه که میشناسند انتخاب و اعلام نمایند. آنگاه با بررسی نظرات آنان تصمیم نهایی در مورد داوری مقاله گرفته می<span dir="LTR">‎</span>شود. پس از ارسال مقالات به داوران و اخذ نظرات ایشان، وضعیت مقاله مبنیبر (پذیرش، عدم پذیرش و یا نیاز به ویرایش) برای نویسندگان مقالات ارسال میشود. متأسفانه بیش از 70 الی80 درصد مقالات از کیفیت لازم برخوردار نیست و در داوری نمیتواند حد نصاب پذیرش را کسب نماید. پس از طی مراحل داوری، مقالات برای انتشار در شمارههای مختلف بر اساس موضوع دستهبندی میشوند. در آخرین مرحله و قبل از چاپ هر شماره، مجدداً سردبیر مقالات را به دقت بررسی می<span dir="LTR">‎</span>کند و در این مرحله است که باز اشکالاتی دیده می<span dir="LTR">‎</span>شود که باید توسط نویسنده رفع شود. پس از اتمام این مرحله و آمادهشدن فصلنامه برای چاپ، فایل نهایی نشریه به مدت حدود یک هفته برای هیئت تحریریه ارسال میشود تا چنانچه نقطه<span dir="LTR">‎</span>نظری داشتند اعلام کنند. با این حال چالش<span dir="LTR">‎</span>هایی وجود دارد که عمدۀ آنها به قرار زیر است:<br>
<strong>1-</strong> <strong>تشکیل نشدن جلسات هیئت تحریریه.</strong> با آنکه قرار و روال این بوده است که حداقل برای هر شمارۀ فصلنامه یک جلسۀ هیئت تحریریه داشته باشیم اما متأسفانه به دلایل مختلف این جلسات به تعویق می<span dir="LTR">‎</span>افتد. البته باید گفت این بلایی است که اغلب نشریات با آن دست به­ گریبان هستند. در عین حال تشکیل این جلسات تاکنون راهگشا بوده است.<br>
<strong>2- مشارکت فعال نکردن بعضی از اعضای هیئت تحریریه در مشاوره</strong><strong><span dir="LTR">‎</span></strong><strong>ها.</strong> با آنکه به<span dir="LTR">‎</span>طور معمول همۀ مقالات برای اعضای هیئت تحریریه فرستاده می<span dir="LTR">‎</span>شود گاهی بعضی از ­اعضا بدون مطالعۀ مقاله داور پیشنهاد میکنند و به<span dir="LTR">‎</span>صورت تصادفی افرادی را به<span dir="LTR">‎</span>عنوان داور معرفی می<span dir="LTR">‎</span>کنند که اصلاً ربطی به موضوع ندارد و بعضی<span dir="LTR">‎</span>ها هم که اصلاً پاسخ نمی<span dir="LTR">‎</span>دهند.<br>
<strong>3 </strong><strong>–</strong><strong> مقالات کممحتوا:</strong> یکی از چالش<span dir="LTR">‎</span>های نشریه دریافت مقالات کم<span dir="LTR">‎</span>محتوا و عموماً مستخرج از پایان<span dir="LTR">‎</span>نامه<span dir="LTR">‎</span>ها و رساله<span dir="LTR">‎</span>ها است. مقالۀ مستخرج از رساله و پایان<span dir="LTR">‎</span>نامه به قدرت و قوت پایان<span dir="LTR">‎</span>نامه وابسته است. اگر پایان<span dir="LTR">‎</span>نامه و رساله<span dir="LTR">‎</span>ای به قول معروف جاندار و ارزشمند باشد مقاله آن هم ارزشمند خواهد بود. نکته<span dir="LTR">‎</span>ای که قابل توجه است این است که گاه دانشجویان زرنگی می­کنند و از رساله به زور چند مقاله درمی<span dir="LTR">‎</span>آوردند که طبعاً بعضی از آنها بسیار کم<span dir="LTR">‎</span>ارزش و کم<span dir="LTR">‎</span>محتوا است.<br>
<strong>4- محدودیت انتشار مقاله از یک نویسنده و کثرت مقالات در صف انتظار یک نفر.</strong> از نظر قانون مصوب کمیسیون نشریات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، نشریه مجاز نیست در یک سال از یک نویسنده بیش از یک مقاله چاپ نماید. چاپ بیش از یک مقاله در یک سال از یک نویسنده باعث کاهش امتیاز نشریه میشود. از طرف دیگر گاه یک نفر در موضوع کتابخانه­های عمومی مقالات مکرر دارد. این امر یکی از معضلات نشریه است. از آنجا که فقط ما یک نشریه در حوزۀ کتابخانه<span dir="LTR">‎</span>های عمومی داریم و از طرفی ممکن است یک دانشکده گرایش کتابخانه<span dir="LTR">‎</span>های عمومی با اساتید محدود داشته باشد، استاد هم بخواهد نامش در همه مقالات باشد و آنگاه برای نشریه امکان<span dir="LTR">‎</span>پذیر نیست که بیش از یک مقاله از وی را چاپ کند. البته گاهی اوقات دانشجو بدون اینکه استاد بداند نام وی را برای اعتبار بیشتر مقاله اضافه میکند که خود چالش دیگری است.<br>
<strong>5- جابهجایی نویسندۀ مسئول و یا انصراف بدون اعلام کتبی.</strong> در مواردی اتفاق می<span dir="LTR">‎</span>افتد که نویسندۀ مسئولی از مسئول بودن انصراف می<span dir="LTR">‎</span>دهد اما حاضر نیست بهصورت کتبی بنویسد آنگاه استاد دائماً پیگیری می<span dir="LTR">‎</span>کند تا مقاله چاپ شود. به استاد گفته می<span dir="LTR">‎</span>شود درست است که مسئولیت را شما می<span dir="LTR">‎</span>پذیرید ولی دانشجو هم باید کتباً انصرف خود را اعلام کند.<br>
<strong>6- نامستدل بودن مقاله</strong><strong><span dir="LTR">‎</span></strong><strong>ها. </strong>نامستدل بودن مقالات چالش بزرگ مقالات امروزی ماست. البته این بستگی به ذهن نقاد و وقاد نویسنده دارد و چیزی نیست که به زور بشود آن را تحمیل کرد. وقتی مسئله در آغاز کار روشن نیست طبیعی است که استدلال و تحلیل هم جالب نخواهد بود.<br>
<strong>7- آمارهای سطحی و غیرمرتبط.</strong> محاسبات آماری مقالات گاه سطحی و گاه غیرمرتبط است و این هم یکی از مشکلات تصمیم<span dir="LTR">‎</span>گیری برای انتخاب مقاله است. در تحلیل<span dir="LTR">‎</span>های آماری دانشجو به<span dir="LTR">‎</span>دلیل ناوارد بودن و یا تنبلی نمی<span dir="LTR">‎</span>تواند از نرم<span dir="LTR">‎</span>افزارهای مربوطه به­ خوبی استفاده کند و لذا خروجی<span dir="LTR">‎</span>های آماری را در نرم<span dir="LTR">‎</span>افزار وُرد به<span dir="LTR">‎</span>صورت مغلوط ترسیم می<span dir="LTR">‎</span>کند و این باعث عدم استواری مقاله می<span dir="LTR">‎</span>شود. گاهی هم اصلاً تحلیل آماری در کار نیست و جداول و خروجی<span dir="LTR">‎</span>ها ساختگی است.<br>
<strong>8- دو متغیره بودن اغلب مقالات پیمایشی.</strong> در بعضی مقالات دریافتی، صرفاً بررسی دو متغیر مدنظر است. مثلاً رابطۀ آموزش با کارآیی کتابداران. خوب، این رابطه بدیهی است و بدون تحقیق هم این نتیجه محرز است و لذا باید در این زمینه به<span dir="LTR">‎</span>گونه<span dir="LTR">‎</span>ای رفتار شود تا دستاوردی در مقاله دیده شود.<br>
<strong>9- ساختار پایان­نامه­ای مقاله</strong><strong><span dir="LTR">‎</span></strong><strong>ها.</strong> نگارش مقالات اغلب به سبک پایان<span dir="LTR">‎</span>نامه و رساله است. لازم است وقتی مقاله از آنها استخراج می<span dir="LTR">‎</span>شود شکل و شمائل دیگری پیدا کند. دیدن چندین مقاله در نشریات معتبر فارسی و غیرفارسی می<span dir="LTR">‎</span>تواند کمک بزرگی باشد. نگارش مقاله تابعی از نگارش پایان<span dir="LTR">‎</span>نامه و رساله است. البته دانشجویان پس از تصویب موضوع، دیگر پیدایشان نمی<span dir="LTR">‎</span>شود و ناگهان پس از نزدیک شدن به انقضای مدت و اغلب با اخطار آموزش دانشکده که مثلاً یک نیمسال و یا چند ماه بیشتر از فرصت آنها باقی نیست با عجله کار را به پایان می<span dir="LTR">‎</span>رسانند و در این زمینه مقاله<span dir="LTR">‎</span>ای را سرسری تهیه و با اصرار، مجوز چاپ می<span dir="LTR">‎</span>خواهند. جالب این است که قالب نشریه را هم رعایت نمی­کنند.<br>
<strong>10- طولانی بودن مقالات.</strong> چالش دیگر طولانی بودن مقالات است. معمولاً مقاله باید حداکثر 15 صفحه باشد ولی گاه مقالاتی با حجم 30 صفحه فرستاده می<span dir="LTR">‎</span>شود و هر چه به نویسنده برای کم کردن حجم آن اصرار می<span dir="LTR">‎</span>شود، قبول نمی­کند و ما را در تنگنای چاپ قرار می­دهد.<br>
<strong>11- مشکلات نگارشی و ویرایشی.</strong> یکی از دشواری<span dir="LTR">‎</span>های مقالات، مبحث نگارش و ویرایش است که نویسندگان باید به آن توجه کنند. واضح نبودن تصاویر و نمودارها هم معضل دیگری است.<br>
<strong>12- ارسال مجدد مقالات با عنوانی دیگر.</strong> گاهی وقتی مقاله<span dir="LTR">‎</span>ای رد می<span dir="LTR">‎</span>شود با عنوان یا شکلی دیگری عرضه می<span dir="LTR">‎</span>شود. اغلب دیده شده وقتی مقاله<span dir="LTR">‎</span>ای رد می<span dir="LTR">‎‎</span>شود، آن را با عنوان و یا قالب دیگری دوباره عرضه می<span dir="LTR">‎</span>کنند.<br>
<strong>13- کاربردی نبودن مقالات.</strong> شبیهسازی از مقالات خارجی و غیربومی بودن مقالات با هدف اخذ نمره در دفاع یکی دیگر از مشکلات است. دانشجو به هیچ چیز جز گذراندن این دوره فکر نمی<span dir="LTR">‎</span>کند و اگر مقاله می<span dir="LTR">‎</span>نویسد نه به<span dir="LTR">‎</span>خاطر حل مشکلی از جامعه و یا واقعی بودن طرح وی، بلکه برای حل مشکل خود و نیز دانشکده و دانشگاه است که دارای فرصت و محدودیت زمانی مشخصی است.<br>
<strong>14-کلیشه</strong><strong><span dir="LTR">‎</span></strong><strong>سازی. </strong>در بسیاری از موارد دانشجو مقاله<span dir="LTR">‎</span>ای را تهیه میکند آنگاه با تعویض جامعه پژوهش، مقالات مکرر میسازد. حتی ارسال این<span dir="LTR">‎</span>گونه مقالات به داوران نیز مایۀ شرمساری است.<br>
<strong>15- همکاری</strong> <strong>نکردن</strong> <strong>نشریات حوزۀ علم اطلاعات و دانش­شناسی با یکدیگر.</strong> از چندین سال گذشته بنا بر این شد که نشریات حوزۀ علم اطلاعات و دانش<span dir="LTR">‎</span>شناسی تخصصی شوند. من در زمانی که سردبیر دو نشریه بودم مقالات را به تفکیک موضوعی برای دو نشریه می<span dir="LTR">‎</span>فرستادم و یا اگر مرتبط به نشریۀ دیگر بود به نویسنده اعلام می<span dir="LTR">‎</span>شود تا نشریه مناسب را انتخاب کند. اما اخیراً دیده شده است که نشریهها دیگر این موضوع را رعایت نمی<span dir="LTR">‎</span>کنند. البته بعضی نشریات عنوانی را برای خود انتخاب کرده<span dir="LTR">‎</span>اند که همه چیز در آن جای میگیرد؛ ولی در نشریۀ تحقیقات اطلاعرسانی و کتابخانههای عمومی از آنجا که مربوط به کتابخانه<span dir="LTR">‎</span>های عمومی است ناگزیر به رعایت حدود هستیم.<br>
<strong>16- توجه نکردن به پژوهش</strong><strong><span dir="LTR">‎</span></strong><strong>های کیفی. </strong>بعضی از اعضای هیئت تحریریه، با آنکه خود مقاله­ای به ما نمی<span dir="LTR">‎</span>دهند ولی رهنمودهایشان مغتنم است. آنها اعتقاد دارند که بسیاری از مقالات کمی و پیمایشی، پژوهشی نیستند و ارزش چاپ ندارند. با آنکه حق با آنها است ولی چنانچه ما چنین سخت<span dir="LTR">‎</span>گیری داشته باشیم باید نشریه را تعطیل کنیم.<br>
<strong>17- مشکلات داوری.</strong> پاسخ ندادن داوران ولو با پیگیری<span dir="LTR">‎</span>های مکرر چالشی بزرگ است. چالش بزرگ<span dir="LTR">‎</span>تر، عدم دقت داوران در داوری است. این مسئله آنجا معلوم می<span dir="LTR">‎</span>شود که در آخرین بازبینی<span dir="LTR">‎</span>ها متوجه می<span dir="LTR">‎</span>شویم که داور کار خود را به خوبی انجام نداده، اشکالات اصلی را متذکر نشده و یا رهنمود مناسبی برای ویرایش نداده است.<br>
<strong>18- دسته</strong><strong><span dir="LTR">‎</span></strong><strong>بندی مقالات بر اساس موضوع یا تاریخ؟ </strong>مشکل دیگری که نشریه با آن مواجه است این است که مقالات تأیید شده را به ترتیب تاریخِ پذیرش منتشر کند و یا موضوعی چاپ کند. اگر تاریخی باشد در هر شماره ممکن است مقالات متنوع و بدون ربط با یکدیگر چاپ شوند؛ ولی چنانچه موضوعی باشد مقالات مرتبط در کنار هم قرار می<span dir="LTR">‎</span>گیرند اما ممکن است تاریخ پذیرش آنها با تاریخ چاپ فاصله زیاد پیدا کند.<br>
<strong>19- درون</strong><strong><span dir="LTR">‎</span></strong><strong>نگری موضوعی و نبود برون</strong><strong><span dir="LTR">‎</span></strong><strong>نگری.</strong> این نکته به نبود دید وسیع و آینده<span dir="LTR">‎</span>نگر در حوزه علم اطلاعات و دانش<span dir="LTR">‎</span>شناسی برمی<span dir="LTR">‎</span>گردد. این بدان معنا است که دامنۀ این علم همچنان محدود به کتابخانه است و کاربران و استادان، فراتر از کتابخانه را به<span dir="LTR">‎</span>صورت جدی نمی<span dir="LTR">‎</span>توانند به تصویر بکشند و از این رو برنامهریزان کشور هم تصویری مبهم از این حوزه دارند و حق هم تا اندازه<span dir="LTR">‎</span>ای با آنهاست. ما هنوز افق نگاهمان محدود است و جرأت بلندپروازی و آیندهنگری نداریم. اگر چنین شود طبعاً موضوعات بهتری برای نگارش خواهیم یافت.<br>
<strong>20- نبودن اتاق فکر برای موضوعات مبتلابه.</strong> حوزۀ علم اطلاعات و دانششناسی به لحاظ دامنه و عمق جای کار بسیار دارد و باید متخصصان این رشته با تشکیل اتاق­های فکر به بررسی این موارد بپردازند. من در دو سرمقالۀ پیشین نشریه به این موضوع اشاره کردهام و امیدوارم نویسندگان به آنها رجوع کنند و در انتخاب موضوع مقالات مورد توجه قرار دهند.<br>
در هرحال توجه نویسندگان عزیز به این مشکلات بهطور قطع ما را در بهتر و سریعتر شدن کارها و امور نشریه یاری خواهد رساند.</span></span>
<div><span style="font-family:nasimYW;"> </span>
<hr align="left" size="1" width="33%" >
<div id="ftn1"><br>
<span style="font-family:nasimYW;"> </span></div>
</div>
<br>
<br>
Editorial Challenges abound as to the journals in Persian, which here I will refer to some of them. However, many of these challenges are concerned with all journals. The main problem which most articles suffer is neglecting the three elements of articles' necessity, purpose and benefit by their writers. Sometimes, one, two or all three of these elements are neglected, or little attention is paid to them. By necessity I mean that an article has arisen from a particular need, specifically a domestic need, and if so, naturally the elements of purpose and benefit lie in it too. So, only the article's priority remains which should be taken into consideration as well. It means that an article may have necessity but not have priority. Furthermore, an article may have a particular purpose but not have necessity and priority. Or an article may have little or no benefit, but accomplish its writer's objectives.
چالش, سردبیری,سخن سردبیر, مقاله
Editorial Challenges
207
211
http://publij.ir/browse.php?a_code=A-10-869-10&slc_lang=other&sid=1
غلامرضا
فدایی
100319475328460010096
100319475328460010096
Yes
دانشگاه تهران