۸ نتیجه برای نابینایان
گردهمایی کتابداران و نابینایان،
دوره ۴، شماره ۱ - ( ۴-۱۳۷۳ )
چکیده
نیازهای اطلاعاتی نابینایان،
دوره ۶، شماره ۳ - ( ۱۱-۱۳۷۵ )
چکیده
فاطمه نوشین فرد، سیده یلدا رضوی،
دوره ۱۶، شماره ۴ - ( ۱۱-۱۳۸۹ )
چکیده
هدف: هدف این پژوهش، مطالعه نیازهای اطلاعاتی کاربران نابینا و کم‌بینای شهر کرمان و میزان بهرهگیری آنها از خدمات کتابخانهای است.
روش: روش پژوهش پیمایشی- توصیفی و جامعه پژوهش کاربران نابینا و کم‌بینای عضو کتابخانههای دانشگاهی و عمومی شهر کرمان است که شامل ۵۵ کاربر و ۱۳ کتابخانه می‌باشد. ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه است. بدین منظور دو پرسشنامه جداگانه برای کاربران نابینا و کمبینا و مدیران کتابخانه‌ها طراحی گردید.
یافتهها: یافته‌های پژوهش حاکی از آن‌است‌که بیشترین منبع مورد استفاده کاربران نابینا و کمبینا، منابع گویا (۶۴ درصد) و منابع بریل (۴۲ درصد) می‌باشد. متأسفانه درصد بسیارکمی از کاربران از منابع الکترونیکی استفاده می‌نمایند. همچنین از تجهیزات و فن‌آوری‌ها درحد بسیارکمی در کتابخانه‌ها استفاده می‌شود. ۹۰ درصد کاربران نابینا و کمبینا منابع کتابخانه‌ها را کافی ندانسته‌اند. ۸۰ درصد کاربران نقش کتابخانه در رفع نیازهای اطلاعاتی خود را در حد متوسط و پایین‌تر از آن دانسته‌اند. اکثر کاربران نابینا و کمبینا (۷۸ درصد) اظهار داشتند که از راهنمایی کتابداران در دسترسی به اطلاعات مورد نیاز برخوردار بوده‌اند.
اصالت/ارزش: نتایج این پژوهش می‌تواند مسئولان و دست‌اندرکاران را در برنامه‌ریزی جهت فراهم نمودن امکانات و فن‌آوری‌های اطلاعاتی برای ارائه خدمات خاص به نابینایان در کتابخانه‌ها یاری نماید. این مقاله همچنین ضمن تأکید بر اشتراک منابع ویژه نابینایان در کتابخانههای عمومی و ایجاد نظام همکاری بین کتابخانهای، تأسیس شبکه ملی اطلاع‌رسانی نابینایان توسط نهاد کتابخانههای عمومی کشور با همکاری کتابخانه ملی ایران را راه حلی اساسی جهت دسترسی نابینایان به گستره وسیعی از منابع اطلاعاتی می‌داند.
مرتضی کوکبی، صبا احسانی،
دوره ۲۰، شماره ۴ - ( ۱۲-۱۳۹۳ )
چکیده
هدف: هدف مقالۀ حاضر، بررسی وضعیت کتابخانههای عمومی استان خوزستان از منظر وجودِ بخشِ تخصصی نابینایان و کم‌بینایان، و تطابق شرایط موجود با استانداردهای منابع، تجهیزات و وضعیت نیروی انسانی متخصص است.
روش: این پژوهش، پیمایشی و از نوع توصیفی است. جامعۀ پژوهش حاضر از ۳ کتابخانۀ ثامنالأئمه (آبادان)، شهید شریف (خرمشهر)، و مرکزی استان خوزستان (اهواز)، با در نظر گرفتن وضعیت نیروی انسانی، ساختمان و تجهیزات، منابع و نحوۀ ارائۀ خدمات در آنها تشکیل شده است. اطلاعات در این پژوهش با بهرهگیری از مشاهدات انجام شده طی بازدیدهای کتابخانهای توسط پژوهشگر، مصاحبه با مسئولان بهزیستی استان خوزستان و استفاده از «استانداردهای ملّی خدمات کتابخانهای برای نابینایان» (تعاونی، ۱۳۷۹) و «دستورالعمل نحوۀ اداره و توسعه بخش نابینایان و کم بینایان» (نهاد کتابخانههای عمومی کشور، ۱۳۸۹) گردآوری شده است.
یافتهها: نتایج تحقیق حاضر نشان داد که بخش نابینایان و کم‌بینایان در کتابخانههای مورد پژوهش، در شرایط مطلوبی قرار ندارند و تقریباً در هیچکدام از شاخصهای مورد نظر (اعم از فضا، تجهیزات، منابع، نیروی انسانی و خدماترسانی)، به استانداردها نزدیک نیستند.
اصالت/ارزش: پژوهش حاضر در خصوص وضعیت بخش نابینایان و کم‌بینایان کتابخانههای عمومی خوزستان در مقایسه با استانداردها و دستورالعملهای مربوطه، جزو اولین گامها در این حوزه است.
حبیب نادری بلداجی، محمد ابراهیم شیری، مهدی فاضلی،
دوره ۲۱، شماره ۱ - ( ۳-۱۳۹۴ )
چکیده
هدف: این تحقیق برآن است با توجه به روش‌های موجود، با به‌کارگیری فن‌آوری RFID و تلفن همراه، الگویی را برای مرتفع نمودن یکی از مشکلات اساسی نابینایان جهت جست‌وجوی کتاب بدون نیاز به راهنمایی کتابدار معرفی نماید. همچنین امکان استفاده از این فن‌آوری در سیستم قفسه باز کتابخانه را مورد بررسی قرار داده و با توجه به الگوی موجود، مدل پیشنهادی برای اجرا و پیاده‌سازی درکتابخانه‌های نابینایان (به صورت نمونه در کتابخانۀ نابینایان شیراز) ارائه می‌دهد.
روش: این تحقیق با رویکرد مدلسازی انجام گرفته و ابزار گردآوری اطلاعات با استفاده از تجهیزات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری مرتبط، مطالعات کتابخانهای، بانک‌های اطلاعاتی داخلی و خارجی و... می‌باشد که با کمک روش‌های عملی و شبیه‌سازی، مدل پیشنهادی ایجاد و مورد بررسی قرار گرفت.
یافتهها: در این مدل، سختافزار قرائتگر پس ارتباط با برچسب‌های RFID و خواندن شناسۀ آن، اطلاعات را از طریق کابل USB به تلفن همراه انتقال می‌دهد. نرم‌افزار رابط به کمک سیستم عامل اطلاعات را دریافت و پس از پردازش و کدگشایی به حافظۀ جانبی منتقل میکند. در آنجا، این اطلاعات با چکیده‌ای از مشخصات هر کتاب که به صورت فایل صوتی است و هم‌شماره با شناسۀ برچسب RFID می‌باشد منطبق می‌شود و سپس، از طریق رابط سیستم عامل، برنامۀ پلیر را فراخوانی کرده و در نهایت دادۀ مورد نظر از طریق هِدفن برای فرد نابینا پخش می‌شود.
اصالت/ارزش: براساس مادۀ ۹ کنوانسیون بین‌المللی حمایت از حقوق معلولان و ویرایش ۱۹۹۴ بیانیۀ یونسکو در مورد کتابخانههای عمومی و معلولان، و با توجه به تحقیقات نگارندگان، الگوی مشابهی در زمینۀ تلفیق فن‌آوری RFID و تلفن همراه درکشور وجود ندارد و این مدل پیشنهادی با فن‌آوری‌های به‌کارگرفته شده و هزینۀ نسبتاً پائین، می‌تواند کمک شایان توجه‌ای به قشر نابینا در بر داشته باشد.
اسماعیل وزیری، منصوره فیض آبادی،
دوره ۲۷، شماره ۲ - ( ۶-۱۴۰۰ )
چکیده
هدف: هدف پژوهش حاضر شناسایی مهم‌ترین نیازهای معلولان (جسمی-حرکتی، نابینایان و کم‌بینایان، ناشنوایان و کم‌شنوایان) کشور به‌منظور ارائه و طراحی خدمات و برنامه‌های کتابخانههای عمومی ایران است.
روش: پژوهش حاضر از نظرِ هدف، کاربردی و از نظرِ ماهیت، توصیفی-تحلیلی و از نظرِ روش اجرا، پیمایشی بود که به‌صورت مقطعی انجام شده است. نمونۀ آماری متشکل از ۸۲ نفر از سه گروه معلولان جسمی-حرکتی، نابینایان وکم‌بینایان و ناشنوایان و کم‌شنوایان ۱۵ سال به بالا بود که به‌روشِ نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای از ۱۰ استان انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات سه پرسش‌نامۀ محقق‌ساخته بود. برای تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها و ارائۀ آمار توصیفی و تحلیلی از نرم‌افزار SPSS ویرایش ۲۳ استفاده شد.
یافتهها: نتایج نشان داد وجود کتابداران متخصص با برخورد مناسب، داشتن آسانسور یا بالابر و حمایت مسئولان از نیازهای معلولان، برای معلولان جسمی-حرکتی مهم‌ترین نیاز بوده است. در گروه نابینایان و کم‌بینایان، وجود آسانسور مجهز به دکمه‌های بریل در صورت چندطبقه بودن کتابخانه، تخصیص بودجۀ مناسب برای تأمین منابع موردنیاز و فراهم کردن دسترسی به فهرست کامل کتاب‌های گویای موجود در کتابخانههای عمومی کشور از طریق اینترنت جزء نیازهای دارای اهمیت این گروه بوده است. در گروه ناشنوایان و کم‌شنوایان نیز برگزاری برنامه‌های گروهی و اردوهای تفریحی، وجود مترجمان آشنا به زبان اشاره در کتابخانه و برگزاری کلاس‌های آشنایی با زبان اشاره از جملۀ مهم‌ترین نیازها بوده است.
اصالت/ارزش: تاکنون پژوهشی در داخل کشور در این حجم از نظرِ گستردگی جامعۀ موردبررسی و در نظر گرفتن نیازهای سه گروه از معلولان (معلولان جسمی-حرکتی، نابینایان و کم‌بینایان، ناشنوایان و کم‌شنوایان) انجام نگرفته است. کتابخانههای عمومی می‌توانند با در نظر گرفتن نیازهای گروه‌های مختلف معلولان، با ارائۀ خدمات مناسب به معلولان، در زمینۀ توانمندسازی آنان و فراهم کردن دسترسی برابر به اطلاعات و در نتیجه کمک به فراهم کردن شرایط زندگی بهتر برای آنان مساعدت کنند.
محمدمحسن رفیعی، مهدی محمدی، عیسی زارعی،
دوره ۲۸، شماره ۴ - ( ۱۰-۱۴۰۱ )
چکیده
هدف: هدف این پژوهش کشف تعامل کاربران نابینا و کمبینا با کتابخانههای عمومی کشور و مطالعۀ اهداف و انگیزه‌های آنان از مراجعه به کتابخانۀ عمومی و تعیین میزان رضایتمندی آنان از خدمات دریافتی است.
روش: پژوهش حاضر به روش پیمایشی و با رویکرد توصیفی انجام شده است. جامعۀ آماری پژوهش شامل ۳۶۵ نفر از اعضای فعال کتابخانههای عمومی است که از این میان، ۲۳۳ نفر به شیوۀ نمونه‌گیری تصادفی به‌عنوان جامعۀ نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری داد‌ها پرسش‌نامه‌ای بود که با پیگیری‌های تلفنی و حضوری در میان اعضای جامعۀ نمونه توزیع و توسط آنان تکمیل شد.
یافتهها: یافتهها نشان داد که اغلب بخشهای مخصوص نابینایان (۲۹ بخش) در کتابخانۀ مرکزی و یا کتابخانههای شهری مرکز استان واقع شده است و بقیۀ شهرستان‌‌ها فاقد این بخش هستند. از لحاظِ جنسیت، ۱/۵۴ درصد از کاربران بخش نابینایان زن هستند و از لحاظِ مدارک تحصیلی اکثر کاربران (۶/۴۴ درصد) مدرک کارشناسی دارند. ۵/۵۱ درصد از کاربران نابینای مطلق و ۵/۴۸ درصد کمبینا هستند. در مجموع، میزان رضایت کاربران از وضعیت فعلی بالاتر از حد متوسط (۹۵/۳ از ۵ در مقیاس لیکرت) بوده، و بیشترین میزان رضایت از برخورد، راهنمایی، دانش و تخصص کتابداران کتابخانه بوده است و میزان رضایت از کیفیت، کمیت و روزآمد بودن منابع کتابخانه در سطح متوسطی قرار داشت. کمترین میزان رضایت کاربران از علامت‌‌ها و نشانه‌‌های راهنمایی برای هدایت آنها و طراحی و معماری بخش نابینایان بوده است. با توجه به نقایص و کاستی‌های موردمطالعه، ضروری است کتابخانههای عمومی کشور به‌منظور بهبود خدمات‌دهی در سطوح مختلف اقدام کنند تا کاربران کمبینا و نابینا با سهولت و رضایت بیشتری از امکانات و منابع کتابخانه‌ها بهره‌مند شوند.
اصالت/ارزش: در زمینۀ بخش نابینایان کتابخانههای عمومی، پژوهش‌های متعددی صورت گرفته است که هریک بخش نابینایان کتابخانۀ خاصی را بررسی کرده‌اند، اما این پژوهش کل بخشهای نابینایان کتابخانههای عمومی کشور را به‌صورت یکپارچه مورد مطالعه قرار داده است.
اعظم نجفقلی‌نژاد،
دوره ۳۰، شماره ۳ - ( ۷-۱۴۰۳ )
چکیده
هدف: هدف پژوهش حاضر آگاهی از میزان کاربردپذیری سامانه مدیریت کتابخانههای عمومی کشور (سامان) از دید کاربران با آسیب بینایی است.
روش: پژوهش از نوع کاربردی بود و با آزمون رسمی کاربردپذیری انجام گرفت. از طریق مشاهده اکتشافی کاربران با آسیب بینایی (پروتکل بلنداندیشی) و با تعریف وظایف واقعی (۳ وظیفه)، وضعیت کاربردپذیری سامانه با روش کیفی ارزیابی شد. ۱۰ نفر از کاربران با آسیب بینایی با روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. تکمیل وظیفه با نرم‌افزارهای ضبط صفحه رصد شد. برای تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار اکسل و Maxqda استفاده شد. اعتبار داده‌ها با معیارهای گوبا و لینکلن تعیین شد.
یافتهها: هر کاربر به طور متوسط زمانی را برای مکان‌یابی منبع (حدود ۳۰/۹ دقیقه)، درخواست الکترونیکی عضویت (بیش از ۱۱ دقیقه) و ارسال پرسش به کتابدار (کمتر از ۷ دقیقه) صرف کرد. کاربران معدودی می‌‌توانستند در استفاده از سامانه بدون کمک پیمایش کنند و برخی کاربران در انجام وظایف خود ناموفق بودند. ۹۰ درصد کاربران سهولت استفاده از سامان را در حد نامطلوب ارزیابی کرده‌اند و از زمان صرف‌‌شده برای پیشبرد وظایف ناراضی بودند. موانع مهم کاربردپذیری سامان در ۱۷۷ کد و ۵ مقوله شناسایی شد. دسترس‌پذیری کامبوباکس‌ها یا منوهای کشویی، طراحی اصولی، دسترس‌پذیری با صفحه‌کلید، عنوان‌بندی منطقی، پیچیدگی جستجو، پیام‌های سیستمی، انتقال اطلاعات با حواس و ... از پربسامدترین این موانع بودند.
نتیجه‌گیری: کاربردپذیری شرط اساسی برای استمرار عملکرد وبگاه‌هاست. کتابخانه‌ها و وبگاه‌های فراگیر بر تنوع ذینفعان تمرکز دارند. درگیر کردن کاربران نهایی جنبه حیاتی در طراحی کاربرمحور است. این امر نیاز به بررسی مداوم انتظارات آنان را نشان می‌دهد.
