بتول کیخا، حسن کیانی، امیر غائبی،
دوره ۲۴، شماره ۳ - ( ۹-۱۳۹۷ )
چکیده
هدف: هدف از این پژوهش، واکاوی جایگاه مؤلفه‌های سواد اطلاعاتی در اَسناد بالادستی نهاد کتابخانه‌های عمومی‌کشور و تطبیق نتایج حاصل، با سند سواد اطلاعاتی ایفلا است.
روش: پژوهش بر پایۀ تحلیل‌های نظری نگاشته شده و از نظر رویکرد، در زمرۀ مطالعات کیفی جای دارد. جامعۀ پژوهش هشت فقره از اَسناد نهاد کتابخانه‌های عمومی‌کشور و همچنین سند رهنمود توسعۀ سواد اطلاعاتی ایفلا است که با ابزار سیاهه‌وارسی و با روش تحلیل محتوای کیفی با استفاده از نرمافزار اِن‌وایوو (NVivo)، با تکیه بر تکنیک گال (Gal) انجام شده است.
یافته‌ها: در مجموع ۴۴ مضمونِ مرتبط با مؤلفه‌های سواد اطلاعاتی شناسایی شد که در پنج مقولۀ اصلی: آموزش، پژوهش، سواد رسانه‌ای، کارآفرینی و یادگیری مادام‌العمر دسته‌بندی شدند. مضامین مرتبط با آموزش سواد اطلاعاتی بیشترین توجه را در اَسناد داشتند و سند برنامه پنج‌سالۀ راهبردی، حائز بیشترین مضامینِ مرتبط با مؤلفه‌های سواد اطلاعاتی ایفلا بود. علیرغم اهمیت سواد اطلاعاتی برای مخاطبان کتابخانه‌های عمومی، به نقش سازندۀ این مهارت‌ها آنگونه که باید، در اَسناد بالادستی و همچنین در برنامههای توانمندسازی جامعه مخاطب، توجه نشده است.
اصالت/ارزش: نتایج حاصل از این واکاوی بستری برای توجه جدی و گنجانده شدن صریح‌تر مؤلفه‌های سواد اطلاعاتی در اَسناد نهاد کتابخانه‌های عمومی است تا از این رهگذر برنامههای مستمر آموزش مهارت‌های سواد اطلاعاتی برای جامعه مخاطب کتابخانه‌های عمومی کشور تدوین و اجرا شود.
بتول کیخا، امیر غائبی،
دوره ۲۸، شماره ۳ - ( ۸-۱۴۰۱ )
چکیده
هدف: پژوهش حاضر با هدف شناسایی جایگاه سواد اطلاعاتی در اسناد بالادستی و برنامههای آموزشی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در کتابخانه‌های عمومی انجام شده است.
روش: این پژوهش از نظرِ هدف پژوهشی توسعه‌ای و در زمره مطالعات کیفی است. جامعه پژوهش سیاست‌گذاران و مسئولان نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور بودند. داده‌ها با استفاده از مصاحبه حضوری عمیق نیمه‌ساختاریافته گردآوری شده است. روایی پرسش‌های مصاحبه با روش روایی محتوایی توسط متخصصان سواد اطلاعاتی و ضریب پایاییِ کدگذاری با فرمول هولستی محاسبه شده است. کدگذاری و تحلیل داده‌ها با تلفیق روش تحلیل مضمون و الگوی کلایزی و استفاده از نسخه ۱۲ نرمافزار مکس‌کیودی‌ای انجام شده است.
یافته‌ها: از کل مصاحبه‌ها ۳۱۳ کد استخراج شد و در پنج مقوله اهمیت سواد اطلاعاتی، اسناد بالادستی نهاد، برنامههای آموزش سواد اطلاعاتی برای مخاطبان، خلأهای سواد اطلاعاتی و عوامل بروز خلأها و راهکارهای ارتقای جایگاه مؤلفه‌های سواد اطلاعاتی دسته‌بندی شدند. نبود برنامههای منسجم و یکپارچه آموزش مهارت‌های سواد اطلاعاتی در اسناد بالادستی نهاد، اشاره‌های گذرا و محدود به مهارت‌های سواد اطلاعاتی، تأخر بازنگریهای اسناد بالادستی و ابلاغیه‌‌ها، عدم حضور کتابداران و متخصصان سواد اطلاعاتی کشور در تدوین اسناد، نبود نگاه بالادستی به مفاهیم مهارت‌‌محور سواد اطلاعاتی در اسناد از مهم‌ترین نارسایی‌های جایگاه مهارت‌های سواد اطلاعاتی در برنامههای نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور به شمار می‌روند.
اصالت/ارزش: نتایج پژوهش حاضر ضمن ترسیم وضعیت فعلی می‌تواند با افزودن مباحث جدید در بازنگریهای اسناد بالادستی و آیین‌نامه‌های مربوطه منجر به نیل به وضعیت مطلوب و تعمیق جایگاه سواد اطلاعاتی در نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور شود و از این طریق در آموزش و ارتقای مهارت‌های سواد اطلاعاتی جامعه مخاطب کتابخانه‌های عمومی کشور گام‌های مؤثری برداشت.
